ፍልስፍና 3.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

በት ያጣው ቤተኛ ሙዚቃ ሙዚተኛነትና ኢትዮጵያዊቷ ቤክ የተሰኘው መፅሐፍ ላይ በመጋቢት ዓም በኢትዮጵያ ቤተ መዛህፍትና ቤተ መዛግብት ኤጀንሲ ወመዘክር አዳራሽ የተደረገው ውይይት ነው። ይህ ፅሁፍ ሚያዚያ በታተመው አዲስ አድማስ ጋዜጣ ለይ የወጣ ነው ጨሙዚመመመ በበፀ ሄከ ባርበበፎ በጣም ለአካል አለማግ ለኢትየ በጥንት አድርጎ በኢትዮ ላይ የሚያጠነጥን ነው። ጥያ በር ዐይም የባህል ኮሴዳ ልዘበ ኮዐ ሆነ የሃይማኖት ው ያለ የኃይል ሚዛን ፉክክር ነው። ድሮ አካል ብቸኛው የስራ መሳሪያ ደግሞ የዛይል ምንጭ ነው።

• Cosine Similarity

ዘርዓያሰብ የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፐሮጀክት ጠገሳቨ ጳ ዘርዓያሰቀብ የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፕሮጀክት ጠንሳሽሸ ሬ የኢትዮጵያ ሙዚታ ፍልስፍና ቅዱስ ያሬድን አንደ አርቲስት የአየሱስ የመጨረሻዎቹ ተናትና የኢትዮጵያ ሙዚታ። ህ መፅሐፍ በስድስት ዋና ዋና ክፍሉች ውስጥ የተካተቱ የመጀመሪያው ክፍል ስለ ቅኔና ፍልስፍና ች የኢትዮጵያ ፍልስፍናና ፈለስፎች በዋነናነት ሉ የመጀመሪያው ክፍል ይሄንን ሐሳብ ባጠቃለይ ይ ምዕራፎችን የያዘ መፅሐፍ ነው መስተጋብር ነው በጣም ብዙ ሰፖ ቅኔና ባለ ቅኔዎች ናቸው ብለው ይከራክራ የሚሞግት ነው የተዘፈቀችበትን የብሄር ፖ ለቲካ ዘመን ነት ግብግብ የሚተነብይ ነው ፅሁፉ ዘመናዊነት ፕሮጀክት ውስጥ ክፍል ሁለት ደግሞ ኪትዮጵያ አሁን ስትሻገር የሚገጥማትን የሃይማናትና የዘመናዊ ካቶሊካዊቷ ቤክ በአውሮፓ ሀዳሰ አብርሆትና የ ዳ በበፀ ሄከ ባርበበፎ የገጠማትን ተግዳሮትና የሀልውና ፈተና በማጤን ኮርቶዶክስ ቤክንም በኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፐርጀክት ውስጥ ተመሳሳይ ችግር እንዳያጋጥማት ከአሁኑ ምን ሚገባት ምክረ ሐሳብ የሚያቀርብ ነው ዘፍል ሃስት ስለ ኢትዮጵያ ሙዚታ መነቫ ነው። ኃዷሰታም ገደጁሪዖያ ባያቻ ኋቨፈሠ ፖሃዙም ቀሏየፉ ለሃዛር ዘም ደነጓማና ይወረር ነው በመሰረቱ አንድ ሐሳብ ፍልስፍና የሚሆነው ነገረ ሃይማኖትን ስለሚፈታተን ሳይሆን ፍልስፍናዊ ለሆነው ጥያቄ ከእምነት ይልት አመክንዮ ላይ የተመሰረተ መልስ ሲተምር ነው ቅዱስ አኳይነስንና ቅዱስ ኦገስቲንን ፈላስፋ ያደረጋቸው በአመክኖያዊ የሐሳብ አደረጀሻጀታቸው እንጂ ነገረ ዛይማኖትን የሚፈታተን ሐሳብ ስለተመሩ አይደለም በመሆኑም ትኔ ፍልስፍና የሚሆነው ነገረ ፃይማኖትን የሚፈታተን ሆና ሲቀርብ ነው የሚለው ድምዳሜ ትክከል አይደለም ትኔ ፍልስፍና ሊሆን የሚችለው ፍልስፍናዊ በሆነ ሐሳቦች ላይ በአመክንዮ የተያያዘ የአስተሳሰብ ህንፃ መገንባት የሚችል ከሆነ ብቻ ነው እኔ ቅኔ ፍልስፍና መሆን አይችልም የኢትዮጵያን ፍልስፍናም ከቅኔ ውስጥ ማግኘት አይቻልም ትኔን ዐደ ፍልስፍና ማጠጋጋት ሳያስፈልግ በራሱ ወብት እንደ አንድ የሥነ ፅሁፍ ከክውግነት መታየት አለበት ብለው ከሚከራከሩ ሰዎች ውስጥ ነኝ ይሄ ማለት ግን በግጥም ውስጥ ምንም ዓይነት ፍልስፍናዊ ሐሳቦችን ማንሳት አይቻልም ማለት አይደለም ፍልስፍናዊ ሐሳቦች ስህን ት ተሙኢሙ ብሩህ ዓለምነሀ የኪትዮጵያ ፍልስፍና አዲስ አበባ ኛ ሰትም ገሰ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ኃኋላኳ ። ፀጠ መፍጠር አይቸሱም ሌላው ደግሞ የሐሳብ ፅናት ጉዳይ ነው ግጥም አንድ ሐሳብ ላይ ብቻ የሙጥኝ ማለት አይችልም ስለማይፀና አይጠልቅም አንደ ገጣሚው ተለዋዋጭ ስሜት በተለያየ ጊዜ የሚያነሳቸውም ሐሳቦች የተለያዩ ናቸው ገጣሚ አንድን ሐሳብ ብቻ በጥልቀት አየፈተሸ መሄድ አይችልም ይሄንን ካደረገ ፈሳስፋ ይሆናል ገጣሚ ነጋ ጠባ አንድ ሐሳብ ሳይ ብቻ የሚብሰለሰል ከሆነ ወደ ፈላስፋነት ይቀየራል አንድ ሐሳብ ላይ ብቻ ስናተኩር ደግሞ ያ ሐሳብ ቅርንጫፍ ማውጣት ይደምራል ያን ጊዜ ነው ሜታፊዚክሱ ወደ ስነ ምግባር ፍልስፍና ወደ ስነ ዕውቀት ፍልስፍና ወደ ፖለቲካ ፍልስፍና ፍክስፍና ጅመር ማም መመ መሙ ው መመመ ወደ ስነ ውበት ፍልስፍና የሚሰፋው ሁሉንም ፈላስፎች ብትመሰከቱ ዘመናቸውን በሙሉ አንድ ሐሳብ ላይ ነው አድምተው የሚሰሩት። በሌላ በኩል ግን ው ቋያዊ ክርስትያን እንዲህ ሊያስብ አይችልም በማለት ከዐውዱ አውጥተን ትርጉም አናዛባለን ቅኔውን ሃይማኖታዊ የሆነው የትርጉም አጥር ውስጥ ብቻ አምቀን ነፃነቱን ስንነፍገው ደግሞ ቅኔው ወይ ፍልስፍና የሚያድግበትን አመክንዮ ላይ ተመርኩዞ የሚፀናበትን አድል አንዘጋዋለን የመጨረሻዎቹ ሁለት ስንኞች ከላይ ያሉት ስንኞች ከሚነግሩን አውድ ጋር ሊጣጣሙ የሚችሉት ሙሴ ፈጣሪን ፈጠረ ተብሎ ሲተረጎም ብቻ ነው ሕይወት ተፈራም ኀሠሣ በሚለው መፅሐፏ ይሄንኑ ነው በድፍረት የፃፈችው አንዲህ በማለት የቅኔው ሙሉ ትርጉም የሰው ልጅ በገዛጁ ላስቀመጠው ፈጥሮ ይገዛል ባንክሮ ሰው ፈርቶ አንዲገዛ እንዲሰላ ኑሮ ለዚኽም ማስረጃው የሙሴ ነገር ሃው አምላኩን መፍጠሩ አምላኩም ፈጠረው በአምሳሉ በግብሩ ይሀ ሙሴ ፈጣሪን ፈጠረው» የሚለው የተዋነይ ቅኔ ትልቅ የፍለስፍና መነሻ መሆን ይችላል ሐሳቡ ፍልስፍና መሆን የሚቸለው ግን ተዋነይ ሙሴ ፈጣሪን ፈጠረው የሚለው ሐሳብ ላይ የሙጥኝ ብሎ ሲፀና ብቻ ነጦ ፍክስፍና የሰውን ልጅ በመልኩ እንደ ምሳሌው የፈጠረው አግዚአብሔር ሳይሆን ሰው ነው በመልኩ እንደ ምሳሌው እግዚአብሔርን የፈጠረው የሚለው ሐሳብ በዴቪድ ህሄዩም ህሀጠ በፎየርባህ ሾፀህፀጩርከ እና በካርል ማርክስ ፍልስፍና ውስጥም አለ ሆኖም ግን እነዚህ ምዕራባውያን ፈላስፎች እንዳደረጉት ራሱ ተዋነይ ወይም የሱ ተማሪ እዚህ ሐሳብ ላይ የሙጥኝ ብሎና ሐሳቡን ለብቻው አዳብበሮት ራሱን የቻለ ሥነ ዓለማዊ ሠሀከሃ። ስነ ሰብዕ ማለት ደግሞ የሰውን ል ህይወት ማዕከል ያደረገ ትምህርትና ባህል ነው ሰው ሰው የሚሸት የሰውን ልጅ ጥረቱን ስነ ልቦናን ስኬቱን ውድቀቱን በጠቃላይ ህይወቱንና ባህሱን የሚያንፀባርቅ የሚገመግም የሚመረምርና የሚተች የሰውን ልጅ መንፈስና ባህሪ ዓለማዊ በሆነው ህይወቱ የሚያንዕ ባህልና ትምህርት ነው ስነ ሰብፅ የአውሮፓውያን ህዳሴ የስነ ሰብዕ ባህል ላሳይ ያተኮረ ነው በመሆኑም ሀዳሴ የስነ ሰብዕ ፕሮጀክት እንጂ የኢኮኖሚም ሆነ የፖለቲካ ፅንሰ ሐሳብ አይደለም በእኛ ሀገር ታሪክ ውስጥ ህዳሴ የሚለውን ቃል በጣም አጉልቶ አየተጠቀመ ያለው ኢህአዴግ ቢሆንም የፅንሰ ሐሳቡ አጠቃቀም ላይ ግን ሁለት ችግርች አሉበት የመጀመሪያው ህዳሴ የጥንት አያቶች ባህል ናፍቆት በመሆኑ የታሪክ ሸክም የሌለበት መሆኑ ነው በመሆነም ከብፄሄር የታሪክ ቅራኔ ተወለድኩ የሚለው ኢህከዴግ የታሪክ ሸክም ስላለበት እሱ ራሱ የቅራኔው አካል ፍክስዩና ለሆነ አዚህ የታሪክ ቅራኔ ላይ ቀሞ ህዳሴን ለማምጣት መሞከር ስን እንደመታረን ይቀዋጠራል ሁለተኛ ኢህአዴግ ህዳሴን የፖለቲካና የኢኮኖሚ ፅንሰ ሐሳብ ማድረጉ ነው ለዚህም ነው ፋብሪካ መገንባትንና የኢኮኖሚ የህዳሴ መገለጫ አድርጎ የሚያቀርበው ከላይ መሆን ያለበት ባህሉን በመፍጠርና በመቅረፅ ትልቅ አበርክቶት ያለው ተቋም ነው ይሄም ተቋም የኦርቶዶክስ ቤክ ነች በመሆኑም የኢትዮጵያን ህዳሴ ማምጣት የምትችለውና የፕሮጀክቱም ባለቤት መሆን ያለባት በዋነኛነት የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤክ ነች ሆኖም ግን ኢትዮጵያን ወደ ቀድሞው ገናናነቷ ለመመለስ በተደረገው የ ዓመታት ጥረት ውስጥ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤክ እንድትካተት አልተደረገችም። ሐልሥውታ ታሦውታለ የሰውን ልጅ ማዕከል ያደረገ አገላለፅ ማለት ይፄ ነውፊ ያሬድ ስው እንደሆነ ይታወታል ስለኪህ እንደ ስውነቱ ስሜት ስነልቦናና ማህበራዊ ህይወት አለው ያሬድን ከመለኮታዊ ዐጋ ተቀባይነቱ አንባር ብቻ ከመተረክ ይልቅ ከስብዓዊ ባህሪው አንባርም ቢተረክ ይሄንን የሚማሩ የአብነት ተማሪዎች ስለ ሰው ልጅ ውስጣዊ ኃይል ያላቸው ግንዛቤ ይለወጣል አሁን ባለው ዛይማኖታዊ አተራረክ ግን የስው ልጅ መለኮታዊ ጋ ካልተሰጠው በራሱ ችሎታ ምንም ነገር ማድረግ የማይችል ደካማ አቅመ ቢስና እንደ ሽክላ በቀላሉ ተስባሪ ተደርጎ ነው እየቀረበ ያለው ከዚህ ይልቅ በዛይማኖታዊ አስተምህሮዎች የሰው ልጅ ችሎታ ኃይልና ጥንካሬ ጎላ ተደርጎ ቢቀርብና እግቢአብሔርም መስኮታዊ ፀጋውን የሚስጠው ለእንደዚህ ዓይነት ጠንካራና ብርቱ ስዎች መሆኑን ቢነገር ማህበረስቡ ውስጥ አዲስ ዓይነት የለውጥ ንቅናቄ መፍጠር ይቻላል አለቃ ተክለ እየሱስም ያሬድን የተረኩበት መንገድ ይፄው ነው አከተራረካቸው ሰው ሰው የሚሽት ነው የያሬድ ዜማ ድንገት ከመለኮታዊ ፀጋ የወረደ ተአምር ሳይሆን ራሱን የቻለ የባህል መስረት ያለው ነው አለቃ ተክለ እየሱስ በቢያን ዝክመን ክፈንና ሙኪቃ ተስፋፍቶ ነበር ማለታቸው የያሬድ አነሳስ ድንገተኛ መለኮታዊ ክስተት ሳይሆን በወቅቱ የነበረው ባህል ቅጥያ መሆኑን ያስገነዝበናል በሌላ በኩል አለቃ ተክለ እየሱስ ያሬድ ለ ዓመታት ተራራ ለተራራ እየጮኸ ቆየ ማለታቸው የያሬድን ጥረት ልምምድና አዲስ ኬማን ተክስ አየሱስ ዋቅጅራ የኢትዮጵያ ታሪክ ዝግጅት ሐተታና አርትዖ ሥርግው ገለው ኛ ዕትም ገዕ ኒጊ ጊጊ ጨ ናቹ መ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ሰውኛ መስዋዕትነት በግልፅ ያሳየናል የከፈለውን ። አውሮፓውያን ፈላስፎች ዘመናዊነትን ያዩበት መንገድ የሰው ልጅ ለዘመናዊነት ያለውን ተፈጥሯዊ ፍላጎት በማጤን ነው በጥንቱና በመካከለኛው ዘመን ላይ የሰውን ልጅ ህይወት የሚቆጣጠሩት ተፈጥሮና ፃይማኖት ነበሩ እነዚህ ሁለቱ ኃይሎች ደግሞ ውጫዊ ናቸው ፈላስፋው ኒቸ እንደነገረን ደግሞ የሰው ልጅ መሰረታዊ ፍላጎቱ የኃይል የበላይነት ነው እናም በዚህ መሰረታዊ ፍላጎቱ በመመራት የኃይል የበላይነትን ለመቀዳጀት የሰው ልጅ ራሱን ከውጫዊ ኃይሎች ከተፈጥሮና ከሃይማኖት ነዛ በማድረግ ህይወቱን ከራሱ ውስጠት በሚወጣ ኃይልና ፍቃድ መምራት ይፈልጋል አንዱ የዘመናዊነት መገለጫ ይሄ ነው ስ ልበበከኤሌሌሜክንንንኮኮኮዮዯንሚጢጦጢ ስኤ ኤኤ ዱ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ቲ። በበፀ ሄከ ባርበበፎ ክሄው ፍክሰዩና « አለቃ ተክለየሱስም ፃነዲፇምቷዖ ም ያሬድ የዜማ ድርሰቶችን ቀደ ው ብለውለታል ይሄ ነው የሰውን እንደተፈፀመለት ነው መፅሐፋቸው ላይ ቅዱስ የቻለው በራሱ ሰውኛ ጥረት ነ ልጅ ባለ ሥልጣን ማድረግ ማለት ኦርቶዶክስ ቤክ በራሷ ልጆች በሚደረጉ በአንደዚህ ዓይነት ጥናትና ምርምሮች የቀማቻቸውን የቅዱሳናቱንና የሰማዕታቱን ሰውኛ ሥልጣን መመለስ አለባት ኦርቶዶክስ ቤክ ይሄንን ስታደርግ ብፍ ነው ከብሄር ፖለቲካ በኋላ ከዘመናዊነት ጋር የሚፈጠረውን ሣጥሰውን ልጅ ባለ ሥልጣ። ይህ ሐሳብ የማይረባና በበፀ ሄከ ባርበበፎ ዘርዓያዕቆብ የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፐሮጀክት ጠንሳሸ ክፍል የዘርዓያዕቆብ ትንሳኤ ኾላቁ ኢትዮጵያዊ ፈላስፋ ዘርዓያዕቆብ በአንደዚህ ዓይነት ከፍ ባለ የኪነ ጥበብ ምሽት ሲዘከር ይህ የመጀመሪያው ነው ዳመሪር ማሪ ነሪኤ ው ዘርዓያስብ የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፕሮጀክት ጠንሳቨ ኢመ ው ው መ መ በዚህ ታላቅ የኪነ ጥበብ ምሽትም የምንዘክረው ከዛሬ ዓመታት በፊት አክሱም ላይ ተወልዶ እንፍራንዝ ዕኃንደር ላይ ስለከተመው እንግዳ ሰው ነው ሀ ሰሁፍ በምስክር ጌታነው ሚዲያና ፐርሞቨን አዘጋጅነት ዋኖቻችንን አናስብ ላ መሪ ቃል ጥር ዓም በብሔራዊ ቲያትር ፈለስፋው ዘርዓያዕቆብን ኒመዘከክር በተዘጋጀው መድረክ ላይ የተረበ ፅሁፍ ነው በበፀ ሄከ ባርበበፎ ውስጥ ሆነው እየተብሰ ጠንዳት ደሳሳ ኞ ው ለስሉ ሀታ ወ የኢትዮጵያ ልጆች። እነዚህን የዘመናዊነት መርሆዎች የዘርዓያዕቀብ ፍልስባና ውስጥ በገልፅ እናገኛቸዋለን እናም በመጪው የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፕርጀክት ውስጥ ዘርዓያዕፃብ ሮል ሞዴል ሆኖ ቢወጣ ሀገራችንን በአሁኑ ወቅት ዓለም ከሚመራበት መንፈስ ጋር ለማስተካከልና ለማዋካድ ጥሩ አማራጭ የሚሆን ይመስለኛል በቀጣዩ ክፍል ሁለት ዕሁፌ ዘርዓያዕቆብ አንዴት የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፕርጀክት ጠንሳሽ እንደሆነ ከቱ የዘመናዊነት ቴር የ መቲ ዕም ናክሰፍና ጀ መርሆዎች ጋር በማስተሳሰር የኪሃ ጥበበብ ያቀረብኩትን ዕሁና ዋቢ አድርጌ አቀርባለሁ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ምበቱ ላይ መርማ መቹሯ እ ደ ያ ጻው ነጡ ዘርዓያዕቆብ የኢትዮጵያ የዘመናዊነት ፐሮጀክት ጠንሳቨ ክፍል ዓለማዊነት የግለሰብ ነፃነትና የሐሳብ ብዝሃነት በዘርዓያዕቆብ ውስጥ ኛው ክ ላይ በክርዓያዕቅበብ የተጀመረው የኢትዮጵያ ፍልስፍና እርስበርስ የተፃላለፉ ሁለት ዓላማዎች ነበሩት አንደኛው ለዕድገት እንቅፋት የሆኑ ባህሉችን ልማዶችንና አስተሳሰቦችን መተቸት ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ ኢትዮጵያን የማዘመን ሐሳብ ነው ምንም እንኳ የዘመናዊነት ሐሳብ የተጀመረው በአውሮፓ ቢሆንም ከዘመናዊነትን ከአውርፓዊነት ጋር ብቻ ማስተካከል ግን ስህተት ምፖቦሩም ያሥጳጣኔ መጋረፅ ያሰው ልሯኛ ዝሷሳ ሃና ። ን ፀ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ቅዱስ ያሬድን አንደ አርቲስት በአሁነ ወቅት የሀገራችንን ታሪክ ፍልስፍናዊ በሆነ መንገድ ለመተርጎም ሀከሀከር ከዐርቪ ዐ አኬ ከ አየሞከርኩ ነው ይሄም አዲስ መንገድ በኢትዮጵያ ፍልስፍና ላይ ሁለት አዳዲስ አበርክቶዎችን እንድጨምር እያደረገኝ እንደሆነ ይሰማኛል መሪያው የኢትዮጵያን ፍልስፍና ባህሪውንና የሩቅ ርፅዩን አዲስ መቀመር ነው የዚህን ስራ ውጤት የኢትዮጵያ ና መፅሐፍ ይሆናል ብዬ በማስበውና ያሬዳዊው ብህትውናና ሰሞነ ሕማማት በሚል ላይ የምገልፀው ይሆናል ረ ስጥ ች በብ ቅዱስ ያሬድን አንደ አርቲሰት ርርፍ ም ለተኛው ነው በዚህና በቀጣዩ ፅሁፍ ውስጥ የማቀርበውም ስለ ሀ ርዕሰ ጉዳይ ነው ቅዱስ ያሬድን በተመሰከተ እስከ አሁን ድረስ ሁለጎ ይር ። ደ ላይ እንደበቀለ አርቲስት አድርጎ መመልከት ነው ይህ አዲስ የያሬድ ዓልስፍናዊ ተረክ የመጀመሪያዎቹን ሁለቱን ቀይማኖታዊና ሰዋዊ ትረካዎችን ውድቅ የሚያደርግ ሳይሆን ይልቅስ የእነሱን የመንፈሳዊነትና የሰውኛ ተረክ በመያዝ ሆኖም ግን የዘነጉትን የሚያሟላ ነው ከዚህም በተጨማሪ ፍልስፍናዊው ትረካ የኢትዮጵያን የኪነ ጥበብ ታሪክ ረጅም ከማድረጉም ባሻገር ከኢትዮጵያ ፍልስፍና ጋርም ያጋባዋል በሌላ አነጋገር ያሬድን በዓልስዓናናዊ ትረካ መመልከታችን የኢትዮጵያ ፍልስፍና የስነ ውበት ልፀፀከር ቅርንጫፍ እንዲያወጣ ያደርገዋል ይፄም አቀራረብ ያሬድን የኢትዮጵያ የስነ ውበት ፍልስፍና አካል ያደርገዋል በመሆኑም ፍልስፍናዊው ትረካ ያሬድን በኢትዮጵያ ፍልስፍና ውስጥ ከነዘርዓያዕቀብና ወልደ ህይወት ዝርዝር ውስጥ ያስገባዋል በዚህ በሦስተኛው ዓልስፍናዊ ተረክ ውስጥ ያሬድን እንደ ማንኛውም አርቲስት ስንመለከተው የምናወራው ስለ ያሬድ ስሜትና ምናብ ነው ምክንያቱም በማንኛውም የኪነ ጥበብ ሥራ ውስጥ በጣም ወሳኝ የሆኑት ሁለቱ ነገሮች የአርቲስቱ ስሜትና ምናብ ናቸጡፅ ከዚህ አቀራረብ በመነሳት ትዱስ ያሬድ ልብን የሚስረስር ዜማ እንዲያፈልቅ ስሜቱን የነካው ምንድን ነጡ ብለን መጠየቅ ግዴታችን ነው ይሄፄንን ምንጭ ስናስሰም የያሬድ አርቲስታዊ ስስ ስሜት የተነካው በሰሞነ ሕማማት መሆኑን እንደርስበታለን። ው ተ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ጮዴ። በመሆኑም የአርቲስቱ የምናብ ስፋትና ጥልቀት የሚወሰነው በተነካው ስሜቱ መጠን ነው ከዚህ ሐቅ በመነሳት ቅዱስ ያሬድ ልብን የሚሰረስር ዜማ እንዲያፈልቅ ስሜቱን የነካው ያ የተለየ ክስተት ምንድን ነውፃ ብለን መጠየቅ ይኖርብናል አንግዲህ ይሄንን ምንጭ ስናስሰ ነው ሰሞነ ሕማማት መሆኑን የምንደርስበት በመሆኑም ይህ ፅሁፍ የያሬድ የትካዜ ዜማዎች እንዴት ከእየሱስ የመጨረሻዎቹ የመከራ ቀናት እንደተቀዱ የሚያሳይ ነው በሌላ አነጋገር ኢትዮጵያ የተወለደችው ከእየሱስ የመጨረሻዎቹ የእንግልትና የመከራ ቀናት ከፈጠሩት የትካዜ ስሜት ሰሞነ ሕማማት መሆኑን እንመሰከታለን የእየሱስ የመጨረሻዎቹ የመከራ ቀናት ሰሞነ ሕማማት የህመም ሳምንት በመባል ይታወቃል ዲን ሔኖክ ኃይሌ ከማማት በሚለው መፅሐፉ ውስጥ እንዳስቀመጠው ሕማማት ማለት በግፅዝ ቋንቋ ሀዘን ጭንቀት መከራ ዋይታ ማለት ነው በመሆኑም ሰሞነ ሕማማት ወይም የእየሱስ የመጨረሻዎቹ ቀናት ስንል እየሱስ ከመሞቱ በፊት ጨጨ መዘሸዋ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ። ጊዜ ከአሳዛኝ ፍፃሜና በሞት ከመለየት ጋር ስለሚተሳሰር የመጨረሻዎቹ ቀናት በሰው ልጅ ህይወት ውስጥ ፍርሀትን መረበሽን ብቸኝነትን ባዶነትን አቅመ ቢስነትን ሀክከንን የህሊና ስብራትን መከፋትን ትካዜንና ዘላቂ የሆነ ቁክዝማን ይፈጥራል አነቪህም ስሜቶች ብኩ ጊዜ ቨላለማዊ የሆነ የህሊና ጠባሳ አስቀምጠወብን ያልፋሉ በመሆኑም በዚህ ዘላለማዊ የህሊና ጠባሳ ላይ ትልቁን ማህተም የሚያሳርፍብን የምንወደው ሰው ከአኛ በሞት ከመለየቱ በፊት የሚያሳልፋቸው የመጨረሻዎቹ የመከራ ቀናት ናቸው እነኪቢህ የመጨረሻዎቹ የመከራ ቀናት የተፈፀሙት ደግሞ ህዝቦች በጋራ በሚወዱትና እና እንደ አርዓያም በሚያዩት ሰው ላይ ከሆነ ደግሞ ክስተቱ በባህላቸው በትምህርታቸው በኪነ ጥበባቸውና በሃይማኖታቸው ላይ ዘላቲ አሳራውን ያሳርፋል ለምሳሌ ከሌሎች የኢትዮጵያ ነገስታት ይልቅ አዔ ቴዎድሮስ በኪነ ጥበባችን ውስጥ ነግሰው ሊገኙ የቻሉት ንጉሱ ባሳለፉት የመጨረሻዎቹ ቀናት እና አሳዛኝ ፍዓሜያቸው የተነሳ ነው የፕሌቶንና ከፕሌቶ በኋላ የመጣውን የግሪክን ፍልስፍና ባህሪውንና ይዘቱን ከወሰኑት ክስተቶች ውስጥ ዋነኛው የሶቅራጠስ ርዴ በበፀ ሄከ ባርበበፎ የእየሱሰ የመጨረሻዎቹ ተናትና የኢትዮጵያ ፀሀውሁዚታ የመጨረሻዎቹ ቀናትና አሳዛኝ ፍፃሜው ነው በተመሳሳይ ሁኔታ የእየሱስ የመጨረሻዎቹ ቀናት በክርስትና ሃይማኖት ውስጥ ትልቁን ስፍራ የሚይዝ ሲሆን የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ክርስትና ውስጥ ደግሞ አሻራው ይበልጥ ደማቅ ነው ሰዕሉ ሶቅራጠስ ዲሞክራሲያዊ በሆነ የድምዕ ብልጫ በተሰጠ ፍርድ አንዲገደል ከተወሰነ በኋለ መርዝ ከመጠጣቱ ከደቂታዎች በፊት። ቤት ያጣው ቢተሻኛ አዲስ አበባ ኛ ዕትም ገፅ ሩዲ ሁሎዌጭጭመመመሙመ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ሊዜሼዜጌሬቴን በትያጣው በተ መመመ ዚታ አቀናባሪነት እጅግ የታወቁትን እንደ ጆሐን ከጸቦቦ ሀበ ከ ያሉ ችን ማፍራት የቻለው በመዝሙርና በሙ ሰባስቲያን ባህ ሠ የመዚታ ባለሙያዎ በኛው ከቨ ላይ በመንፈሳዊና በዓለማዊ ህይወት መካከል ያለውን ትራኔ በመፍታት የተጀመረው የፕሮቴስታንት ሃይማኖት ከ ዓመታት በኋሳ ወደ ሌሳ ከፍተኛ የባህል ዕድገት አመራ ይሄጤ የባህል ፅድገት በኛው ክዘ አድማሱንና ጥልቀቱን በማስፋት በስሜትና በአመክንዮ በእግዚአብሔር በረቂቁ መንፈስ እና በተፈጥሮ በቁስ አካል መካከል ያለውን ቅራኔ ለመፍታት ወደሚታገል ፍልስፍናና ኪነጥበብ አደገ በዚህ ጥረቱም የጀርመን ባሀል እንደ ሞዛርት ቤትሆቨን ሼሊሲንግ ጎተ ሺለር አና ሄግል ያሉ ብርቅየ ፈላስፋዎችን አንዲሁም የኪነጥበብና የስነፅሁፍ ልሂቃንን ለማፍራት ቻሰ ይሄ ብቻ አይደለም በመንፈሳዊና በዓለማዊ ህይወት መካከል ያለውን ቅራኔ መሻገር ያቃተው የካቶሲኩ ባህል ተፈጥርሮንና ዩኒቨርስን ምውት እንደሆነ ሜካኒካለ ማሸን የሚመለከቱ ሳይንቲስቶችንና ፈሳስፋዎችን ለምሳሌ ኒውተንና ዴካርት ሲፈጥር ይሄንን ቅራኔ መሻገር የቻለው የጀርመን ባህል ግን ተፈጥሮንና ዩኒቨርስን እስትንፋስ ያለው የሚለወጥና ከእግዚአብሔር ህይወት ጋርም ጥብቅ ቁርኝት ያለው ኦርጋኒክ አካል አድርገው የሚመሰክቱ ልሂቃንን አፍርቷል በእነዚህ የጀርመን ፈላስፎች አስተሳሰብ አይደለም በመዝሙርና በሙዚቃ መካከል ቅራኔ ሊኖር ቀርቶ በመንፈስና በቁስ አካል መካከል እንኳ ቅራኔ የለም ዋተፈጥሮ ሂደት የአግዚአብሔር ክኛ መገለጫ ነወ ብለው ያምናሉና። እንግዲህ እንደዚህ ከሆነ አእምሯዊው ሉጂክ እና የተፈጥሮ ህግ አንድ ዓይነት ናቸው ማለት ነው ፐከር ክከ በቋኪሆር ዐ ዐሀሸ አዝ ከ ከቋጠገዐቢሃ ዝህሃከ ከፎ ቧነሂ ዐቨ ከቧኪኒርር የተፈጥሮን ህግ በሂሳባዊ ቀመር ማስቀመጥ የቻልነው ለዚህ ነው ሂሳባዊ ቀመር የአእምሮ ሎጂክ ነው የተፈጥሮ ህግ ደግሞ ከአኛ አእምሮ ውጭ ያለ ሌላ የተፈጥሮ ሎጂክ ነው እናም እነዚህ ውስጣዊና ውጫዊ ሎጂኮች አንድ ዓይነት መሆናቸው የሚያመላክተን ነገር ቢኖር የውጫዊው ዓለም ምንነት እና አእምሯችን ስለ ውጫዊው ዓለም ምንነት የሚያቀርብልን ምስል ፍፁም አንድ ዓይነት መሆኑን ነው ሄግል ይሄንን ሐሳብ ሲገልፅ እንዲህ ይላል ፒከ ከከ ር በ ከ ከ ስለዚህ የማይታወቅ ሆኖም ግን የሚኖር ዓለም የሚባል ነገር የለም በመሆኑም ስለ ውጫዊው ዓለም ለማወቅ ከአእምሯችን መውጣት ሳያስፈልገን አእምሯዊው ዓለም የውጫዊው ዓለም ተክክለኛ ነፀብራቅ ነው ማለት እንችላለን ይህ በሎጂክ የሚሰራው ተፈጥሮ በእግዚአብሔር የተፈጠረ ነው ስንል ደግሞ ይፄ ፍልስፍና ሌላ ከፍታ ያገኛል ምክንያቱም ተፈጥሮ ይሄንን ሎጂክ ከየት አገኘው ወደሚል ሌላ ጥያቄ ይወስደናልና ተፈጥሮ በእግዚአብሔር የተፈጠረ ከሆነ ተፈጥሮ ይሄንን ሎጂክ ያገኘው ከፈጣሪው ነው ማለት ነው ይሄም ማለት ዴዴ መፎኤ ው ጥሮ ውስጥ የሚሰራው በሎጂክ ገ ማለት ነቦ ግሞ ሎጂክ ከእግዚአብሔር ባህሪዎች ውስጥ ወ ይ ከሆ ማለት ነው ነገሮችን የሚከውንበተ ባህሪው ነዝኛወ እንዳለው ስመክንዮ ከአግዚአብሔር ሊነጠል ይዛም ይልቅስ የአግዚአብሔር ውስጣዊ ህይወቱና ባህሪው የጣይችእ ል» በመሆኑም እግዚአብሔር ፍፁማዊ የሆነ ሆኑን ስ ብቻ ሳይሆን ንቃተ ህሊናውም በአመክንዮ ዊ ሽም ነው እግዚአብሔር ብርዛን ይሁን ሲል ዘክ ርሃን የሚሆንበት ምክንያት በተአምር ሳይሆን ራሱን ጂክ አለው ማለቅ ነው ሉ ነገሮች የሚያሳዩን አንድ ነገር ቢኖር እግዚአብሔርን አነዚህ ጥሮን አንድ በጋራ የሚያስተዛምራቸው ነገር መኖሩን ሎጂክ ነው ስለዚህ ሎጂክ ዓለማዊ የመሆኑን ያህል ይ ነው ማለት ነው በሌላ አነጋገር ሉጂክ ይሄንን መ ግረዌት መሳሪያ ብቻ ሳይሆን መንፈሳዊውንም ል የምናውቅበት ጭምር ነው ማለት ነው ስለኪህ መንፈሳዊውን ዓለም በሎጂክ ማወቅ አንችልም የሚለው አባባል ከይሰራም ተፈጥሮ የሚሰራው እግዚአብሔር በሰጠው ሎጂክ ነው የሚለው አባባል ግን በአግዚአብሔርና በተፈጥሮ መካከል ያለውን ግንኙነት በተመለከተ ወደሌላ ከፍ ወዳለ ባልስፍና ይወስደናል አዚህ ላይ ዘርዓያዕቆብን ማንሳት ተገቢ ሳይሆን አይቀርም ዘርዓያዕቆብ ይሄንን በፈጣሪና በተፈጣሪ መካከል ያለውን የግንኙነት ዓይነት በተመለከተ ሁለት ምልከታዎችን በሐተታው ውስጥ ዕፏል የመጀመሪያው ፍበጠፈረ ጓሐ ያ። ጥንታውያን ሮማውያንጾ በተፈጥሮ ህግ አብዝተው ይመስጡ ነበር እውነትንና እውቀትን ውበትንና ሥነ ምግባርን እንዲሁሦ የሕይወት ትርጉምን ሁሉ በዚህ ተፈጥሯዊ በሆነው ሂደት ውስጥ ሰማግኘት ይሞክሩ ነበር ይሄም ሂደት የጥንቱና የመካከለኛው ዘመን ሰው ከተፈጥሮ ጋር የነበረውን ጥብቅ ቁርኝት የሚያሳይ ነው በዚህም የተነሳ ተፈጥር በምዕራቡ ዓለም ራሱን የቻለ የፍልስፍና ርዕሰ ጉዳይ ለመሆን ችሏል ሆናም ግን ተፈጥሮን የፍልስፍና ዋነኛ ርዕስ ጉዳይ የማድረጉ አካፄድ ከኛው ክበ ጀምሮ በአውሮፓ ሁለት መልኮችን መያዝ መረ የመጀመሪያው ፍልስፍናዊ አስተሳሰብ በእንግሊዝና በፈረንሳይ አንግሎ ፍራንስ ፈላስፎችና ሳይንቲስቶች የሚመራ ሲሆን ይፄም አስተሳሰብ ተፈጥሮን እንደ ግዑዝና መጠቀሚያ ዕቃነት የሚመሰከት ነው ሁለተኛው አስተሳሰብ ደግሞ በኛው ክዘ የጀርመን ፈላስፎችና አርቲስቶች የሚመራ ነው ይህ ቡድን ሰውን ተፈጥሮንና ዩኒቨርሱን በአንድነት ህይወት እንዳለጡ ኦርጋኒዝም ይመለከተዋል የሰውን ልጅ ከተፈጥሮ ሁሉ የበላይ እንደሆነ አድርጎ የሚመሰከተው የአንግሎ ፍራንስ አስተሳሰብ የሰውን ልጅ ከተፈጥሮ ጋር ትራኔ ውስጥ እንዲገባ የሚያደርግ ነውጡ የለው ልጅ ራሱን የበላይና የቪህ ዓለም ገዥ አድርጎ ማሰብ ሲጀምር ተፈጥሮን እንደ መጠቀሚያነትና የሱን ፍላጎቶች ለማርካት እንደተፈጠረ ግዑዝ ኢመ የዚህ ከአስተሳሰብ መነቫው በኛው ክዘ የተነሳውና በጀርመን ባህል ውስጥ ከፍተኛ ተፅሰና ያለው የተሐድሶ ገትናቲ ጸይይክቨዐክ በነፍሰና በስጋ ና በና ዘዕወት ያለውን ትሪነ መሻገሩ ነው በ በስጋ በመንፈሳዊና በዓለማዊ ከንፃሩ የአንግሎ ፍራንስ ባህ ሽ የቆየ ነውኒ ተጨማሪ ምሰራና ለ ኙ ል በዚህ ትራኔ ውስጥ ዊ። የሚለው ነው ይህ ጥያቂ በጣም መሠረታዊ የሆነበት ይሳ ምክንያት ውጫዊው ዓለም የሰው ልጅ ውስጠት ነዐብራቅ አዳ በመሆኑ ነው በመሆኑም የውጭጡ የሚወሰነው በውስጡ ሆ ነው ልክ አንድ ሀገር ማንን ትመስላለች ቢሉ መሪዋን ጓያ እንዲሉ በመሪው ፍላጎት ባህሪና አስተሳሰብ ልክ ተሰፍተው አሶ ተቋማት ይቋቋማሉ እነዚህም ተቋማት ዜጎችን ይሩርነሉ ያ በመሆኑም የሰውን ልጅ ተፈጥሮ ማጥናት የውጭውን ዓለም መልክና ባህሪ ለማቅናት ይረዳናል በየመኑ የሚገለጠው የሰው ልጅ። ግዱ ን ሺ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ጨፆ ስማሚቿጩክወሜመማካና መድ መ ልጅ ተፈጥሮ ከአንድ ዓይነት ውስጣዊ ግብዓት የተራ ባማ ናሮ የሰውን ልጅ ለማወቅ ያንን ያህል አስቸጋሪ አይሆንም ቤ ክንያቶች ግን የሰው ልጅ ተፈጥሮ እንዲህ ነጡ ር በሁለት ም ሽ በዙ ትጨን መናገር አልተቻለም። ከከክከ በበፀ ሄከ ባርበበፎ በመካከለናው ዘመንለይ በመንፈስ በመለኮት የተገለጠው የሰው ልጅ። ክርስትናም የዚህ የአዲሱ ሰው መገለጥ ምክንያት ሆነ በዚህም በጥንቱ ዘመን ላይ የሰው ልጅን በአመክንዮ የገለጠውን ጥበብ አንፈልግም ተባለ በአመክንዮ የተገለጠው የሰው ልጅ ትክክለኛው የሰው ልጅ አይደለም ትክክለኛው የሰው ልጅ ገና አሁን ነው የተገለጠው» ተባለ ። ይላል በዚህ አምስት ቃላትን በያዘ አንድ ዓረፍተ ነገር ውስጥ ከንቱ የሚለው ቃል ጨመበበፍመመ መቸ በበፀ ሄከ ባርበበፎ ል በመቶኛ ስናሰላው ፐርሰንት መሆኑ ከንቱ የሜለው ታል በአንድ ዓረፍተ ነገር ውስጥ ታጭቆ ጥቅም ሳይ የዋለው ደግሞ ዓለማዊ ህይወትን ሆለበስነውን ሥጋ ለማውገዝ ሃነው ሦስት ጌዜ ተደጋግሟ ነው እንደዚህ ለማንቋሸሽና አካልን ልጅ ሥልጣኔ ውስጥ ለዘመናት የሰውን ልጅ መከራና ሸክም በሰው ል ስሳት ውስጥ ዋነኛዋ አህያ ናት የሰው ልጅ የሥራ ሪያዎቹን ማሻሻል አቅቶት በደነቀረበት ዘመናት ሁሉ የአሱን ራንቁርና የተሸከመቸለት አህያ ናት አህያ የሰውን ልጅ ሁንቁርናውን ብቻ አይደለም የተሸከመችለት ይልቅስ ከድንቁርናጡ ጭካኔውን ጭምር እንጂ ድንቁርና ላይ የሚመነጨው።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation