ዳሰሳ- ዘ- ኃይማኖት.pdf

• word cloud

• Extraction Summary

ወዘተ ለሚሉት ጥያቄዎች ሁሉም እምነቶ የራ ሳቸው አበጅተዋል ምላሾቻቸውን ይህ መፅሀፍ ለቻይና ተማሪዎች የተ ጋጀ የመጀመሪያው መፅሀፍ ሲሆን የስርዓተ ትምህርቱ መስረት የሆነም ነው ፐከፀ ከይ እፈይዉዉ ርከክኸጀ ኛህህከፎየስው ልጆችን ፈጣጠር በተመለከተ ለዘብ ብሎ የተፃዛ ፒከፎ ልሕከልሮፎር ጨክ ኛፎህ ያላያል ተብሎ የሚታመን ሲሆን ዝግጅቱም የኮንፊቪየስን ትምህርቶች አሰባስቦና ኦ ፈ መፅሀፍ ነው ይህ የኮንፊሽስ ተከታይ የነበረው አምስቱ ብሉዮች ከ ኛሃዬ ንቱ የቹ ስርው መንግስት ፐከር ኮርዩክቪኘ ርከህልቦጥ ግጥሞች የተካተቱበት ነው። ርከኳ ይሀ የኮንሬሺየስ ግዛት ይጀምራል በከጠቃላይ ኗ ታሪክ ሲሆን ከጥሬው ጅማሮው ትውልድ ሀገሩ የሉ» ከ ኬኪልደት በፊት ያለውን ጊዜ ይሽፍናል ንድ መመ በጃፓን የሌሎች ሀ ይማኖት ተከታዮች በመክተል ጋብቻቸውን ይፈፅማሉ እንደልማድም ኢዚ የሺንቶ አጀማመር «ሺንቶ» የሚለው ሰያሜ እንደ ሃይማኖት ጨ ከክርሰቶስ ልደት በኋላ በሯው ክዘመን ሲሆን አነሣወዎ ር ግገልገል የጀ ንቶ አመታዊ የጋበቻ ስነለርዓት በአል ገንዘብ ያዋጣሉ ብሉይ በባር ሙና ክን ዳሰሳዘኃይማኖት ት ኮዱ ከተዋወቀው ቡድጂዝም ለመሰየት ነው በጃፓን የሀይማናት ተመራማሪ ቂሮ በኮርግጥ ጃፓኖች ቡድሂዝም ከመምጣቱም በፊተ የራሳቸው ሀይማኖት ዘው። የማጥራት መስሪታዊ ቀኖናዎች ከሮማ ካቶሊክ ቤተክርስቲያን የአምላክን ተፈጥሮ ወደ ቪገቶ ዞታ ቪንቶን ከክርስትና ጋር መቀየጥ በስተመጨረሻ ከአንድ አምላክ ን የክርስትና አስተሳስብ ለማስረፅ አስችሏል በታሪክ እንደሚገሰፀው የሂራታ ከነመስኮታዊ አቀራረብ ለንጉሳችሁ ክብር ስጡ» ተብሎ ለሚታወቀውና በ ዓም ኢየሱስ የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ እ በሀሰት የለምሳክን ስም ያጠፋለ በሚሉ የአይሁድ ሀይማኖት ባለስልጣናት ወደ ፍር ይሳል በተጨማሪም ንጉስ ነኝ ይላል ብላው በሮማ ገዥዎች ዘንድ አቀረቡት ት ከበዙ በለባቸሁ ራሴ ለ ለራም መንገሳታተ በኋላ ጴላጦስ የተባሰው ገዥ በሕዝቡ ገፊት በሊየሱስ ላይ ሞት ፈረደበት ለባብ ደ ለዋች በ ሊየሱሰ ሰጥ ተቆ ዝርታቐት መዱ ዳባ ተሰቀለ አካሉም በመቃብር ውስጥ ተቀመጠ ከሶስት ቀናት በዛላ ግን ።ው ዖጋና። ኢየሱስ ተፈጠረ ወይስ የእግዚኣብሔር ኣኣ « ከኣምህዜ ስለባ ጋር ዘላለማዊና እኩል ቦታ ያለው ነው ወይስ ከእግዚአብሔ የሆነ ነክ ለ ዝ እርሱ አንድም ሶስትም ነው። የሚሱና ሌሎች ፈታኝ ናው ነው። አዘው የ ። ባ ሓዝ ከ አአ አካባቢ የተፃፉ ስላሳ ከጠኝ መፅሀፍትን የያዘ ሲሆን ና አርን ከዜ ዓም ፍረስ የተ የሀያ ስባት መፅሀፍት ስብስብ ነው። ጃ ሙሉ በሙሉ አንድ አይነት ነው ዘክ የጀ ባጋ ኋና ጳ በከ ዉነ ናቸው። ከዚሀ በኋላ የተኞትና የተሰበሰቡት ቅዱስ መፅህፍት ደግሞ መክ የተጠናቀሩ ናቸው ። ሲሆን ከመቶ በላይ ሰዎች በስራው ላይ ተሳትፈዋል ሚቂ የተለያዩ የክርስትና እምነት ተከታዮችና በስራው የተሳተፉ ሰዎች እንጾግሌ የስለም አቀፍ የመፅሀፍ ቅዱስ ህትመት ቋንቋና ቃላት አጠቃቀም እጅግ ጥንታዊ አንዳንድ የቅርብ ጊዜ መረጃዎች እንደሚያሳዩት በዓለም ላይ ከኒ ቢሊዮን ያላ ከመሆኑም በሳይ ለተራው ሰው ስንብቦ ለመረዳት ከባድ መሆኑ እና በስልምና ሀይማኖት ተከታይ የሆነ ሊከተላቸው የሚገባ ህግጋትና ግዴታዎች ር ያሽን።ርከ ፐዐህየ በ ፐየርቲ ነ መፅሀፍ ቅዱስ የኢትዮጵያ መፅሐፍ ቅዱስ ማኅበር አዲስ አበባ የእሰልምና ድንጋጌ የአመጣጥ ታሪክ አሀመድ ሙነወር ሰይድ አዲሰ አበባ እሰላምን ለመገንዘብ ትርጉም መሀመድ ጀማል ሙክታር በ።ጸቦፎዌ ፎ ሴ ከ ኬ ህዶ ከል ርከ ኾፀክከ ሊ እ እ ሃ ዐየ ሂኳወ ርዐቢዐርልርር ር።

• Cosine Similarity

የኢየሱስ ሞትና ትንሳኤ በክርስትና የክርስትና መስፋፋትና የተደቀኑበት ፈተናዎች የቀሳውስት መደብ መፈጠር ክርስትናንጉስ ቆስጠንጢኖስ እና የኒቂያ ጉባኤ የመፅሀፍ ቅዱስ ታሪክ ጧ የመፅሀፍ ቅዱስ እውነተኛነት ጥያቄ የመፅሀፍ ቅዱስ ስብስቦች የወጥነት ጥያቄ ዱ የመፅሀፍ ቅዱስ ትርጉም አይነቶች ህሃበ ምዕራፍ ስምንት ኢስላም»» ኢስላምና ነብዩ ሙሀመድኤ የቁርዓን ቬክምዛክ አላህ መውረድ ኢስላማዊ ህጎችና ምንጮቻቸው ን ገነትገሀነም በኢስላም የኢስላም መስፋፋት የነብዩ ሙሀመድ ህልፈት እና የሱኒና ቪዓ ክፍፍል ጻ አረብኛ ቋንቋ ለኢ አፈጣጠር ታሪ የሰው ልሯ ጋብቻ በኢሰጎም የኢሰላም ነብያት የኢየሱስ ክርሰቶሰ ር ኅ ቦጋ መሙ መርየም ድንግል ማርያም በኢስላም ጨረቃየኢሰላም መለያ የኢስላም ቅዱሳን ሰፍራዎች መ ምዕራፍ ዘጠኝ በ ተሀድሶ ጸፎየዐፐሀህዐበ ቀደምት ውሰጠ ተሀድሶ ሙከራዎችና በቤተካርሰቲ ሰፒያዉ ውስናባ አመፆቹ የጥ የተጀመ ሉተርና ንድፈ ሀሳቦቹ ፕሮቴስታን ትን ከካቶሊክ በተክርስቲያን ክነ ። እረፍት ስለሚነሳቸው ሟች አባት መሪን ለመሸከር ሲሉ በመድ አዝማድን በመሰብሰብ ሀይማኖታዊ ስርዓትን የሚመስል ተዝካር ያዘጋጁ ጀመር እንደ ፍሮይድ ድምዳሜ ከሆነ ሟች የጎሳው አባትን የአምላክ ወኪል አደረጉት በቲደትም ይህ አባት ናፋቂ ህሊና የጎሳ አባትን ወደ መለኮታዊ ሀይል አሳደገው ለሱ መታሰቢያ የሚደረጉ ተዝካርና ሌሎች ማህበራዊ ስርዓቶች ደግሞ የሀይማኖት ቅርፅ ያኩ ይለናል ዘግይተው የወጡ አዳዲስ ንድፈ ሀሳቦች የሰው ዘር አመጣጥ ጥናት ባለሙያዎችና የታሪክ ልሂቃን የሀይማኖትን አጀማ መርና አሁን ያለውን መልክ እንዴት ሊይዝ እንደቻለ ለማወቅ ጥልቅ ጥናት ሲያደርጉ ቆይተዋል በስፋት በኛውና በኛው ክበመን መግቢያ የተካሄዱ ጥናቶችን አካፄድዴ የሚተቹ ምሁራን ዘግይተው ድምፃቸውን ማሰማት ጀመሩ እንደነቢህ ተመራማሪዎች ሙግት ከሆነ የብዙዎች የቀድሞዎቹ ንድፈሀሳቦች ጥናት መሰረት ያደረገው መላምት ላይ እንጂ ትክክለኛ ሳይንሳዊ የምልከታ ሂደቶችን የተከተለ አልነበረም ይላሉ ትክክለኛውና የተሟላ የጥናት ውጤት መቅረብ ያለበት አሁን በህይወት ባሉና የጥንታዊውን ሰው የህይወት ዝግመትንና ልዩ ልዩ የስልጣኔ የእድገት ደረጃዎችን ሊወክሉ በሚችሉ ጎሳዎች ላይ በመመስረት እንጂ የጥንት ስው ሊያስብ የሚችለው እንዲያና እንዲህ ነው ብሎ ድፍን መላምት ስጥቶ የንድፈሀሳብ ድምዳሜ ላይ በመድረስ ሲሆን አይችልም ይላሉ ይህንንም የስህተት አካሄድ» ለመሻር እነዚህ ተቺዎች ሳይንሳዊ ነው ያሉትን የየራሳቸውን ጥናት አካፄደው ትንታኔያቸውን ለማሳየት ሞክረዋል የእነዚህ አጥፒዎች የመጀመሪያ ተግባር የነበረው ከልዩ ልዩ የቁፋሮና የታሪክ ስነዶች በተገኙ መረጃዎች መሰረት የሰው ልጅን ዝግመተ ለውጥ ህና የስልጣኔ ጉዞን እድገት ከጥንት እስከ ዛሬ የሚወክሉ ጎሳዎችን በየአለማቱ ማፈላለግ ነበር ይህን ያደረጉበት ምክንያት በባህልና ስልጣኔ ረጃቸው የተለያየ ደረጃን የሚወክሉ ጎሳዎች የሀይማኖትን አጀማመርና እድገቱን በተሻለ ከማሳየቱም በላይ የተሟላ ገፅታውን ለማግኘት ይረዳል በሚል እላቤ ነው ለምሳሌ የሰው ልጅ እንደአሁኑ የዒም መላጫ ባልነበረበተ ከመን በምን ፀጉሩንና ዒሙን ይላጭ ነበር ብዕርና ወረቀት ሳይናር በምን ዒፈ ን ትራክተሮች ሳይኖሩ በምን ያርስ ነበር የሚሉ ጥያቄዎችን ለመመለ በተጨማሪ የሰው ልጅን የስልጣኔ ሽግግር የሚወክሉ ህዝቦችን በቅደም ማየት ያሻል አለበለዚያ የፊቱን ኋላ የኋላውን ፊት የሚያደርግ ይችላል ለምሳሌ በቡልጋሪያ በከብት ቀንድ ያርሱ የነበሩ ጥንታዊ ጎሳዎኙ ተ ክነ እነዚህ ህዝቦች ከቀንድ ደም እየነከሩ የፅህፈት ስራ ሰርተዋል እነዚህ አንዴ ል ይሆናሉ ወደ አፍሪካና አውስትራሊያ ጥንታዊ ጎሳዎች ብንፄድ ደግሞ ጭራሽ ሀዝቦች ዒማቸውን የማይላጩና የማያርሱ ህዝቦችን እናገኛለን በሁሉም ደረጃ አሰን በስልጣኔ ደረጃቸው አስቀምጠን ስናያቸው የአንድን ነገር ጅማሮና እድገትን በተካ ለማየት ቻልን ማለተ ነው ስል ረዥም አመታትን በፈጁ ተከታታይ ሳይንሳዊ ዘዴን በተከተሉ ጥ መመዘኛዎች አሁን ካለው የዓለም ህዝብ በተለየ እጅግ ጥ ስ ከቁ ተከተል ውጤት ፕናነ ቀምበ ናቶች በልዩ ልዩ ንታዊ አኗኗርን የሚከተሉና በስልጣኔ ያልተቀየጠ ባህል ያሳቸው ህዝቦች አሁንም ድረስ በተወሰኑ የዓለም ጥጎቾ ይገኛሉሱ ከነዚህ መካከልም በቲራ ዴ ፊውጎ ደሴት ሼዘ ከ የሚገኙት ያህጋገስ ከ በመካከለኛው ብራዚል የሚገኙት ቦሉኩዶስ በሲሎን የሚገኙት ቬዳስ ርርከበደቡብ አፍሪካ የሚገኙት ቡሽሜኖች የታስሚኒያ አቦርጂ ኒስቶች ቀደምት ህዝቦች ይጠቀሳሉ እነዚህን ጥንታዊውን ህዝብ ወካይ አድርገው በመውሰድ የሀይማናትን አጀማመር ገፅታ ለማሳየት የተለያዩ አጥፒዎች ያቀረቡትን ትንተና ለላክኬ ቀጥሎ ለማየት እንሞክራሰን በቲራ ዴ ፊውጎ የሚኖሩት የያህጋንስ ህዝቦች ከ ሃያድስና ዴኒከር በሚባሉ ሁለት ፈረንሳዊ ተመራማሪዎች ከሀያ ዓመታት በላይ ጥናት ካደረጉባቸው በኋላ የሚከተለውን ብለዋል ፅማይ ቋታሃ ምጋም ዖሚነፈረራምው ቋር ም ሪራጣሪ ያሚባሷ ው ፀም ፈፕርህጆቻው ጳውቃም መሰጎምና ዳሱይ ዝሰው ፉሪታፉ ርም ሳይታይም በሁለቱ ፈረንላዊያን የጥናት ውጤት መሰረትም ያህጋንስ በጣትም በመንፈስ የሚታይም ሆነ የማይታይ አምላክና እምነት የሚመስል ነገር ቅንጣት ታቱጳም አልታየባቸውም ይህ ምናልባትም የነዚህን ህዝቦች ጥንታዊነትና የሀይማኖት መጾመን ያሳየናል ይላሉ አጥፒዎቹ የ ። በኋላም በአሁኖቹ የአውስትራሊያ አቦርጂኒስቶች ቀደምት ህዝቦች ወደ ደቡብ ምስራቅ እስያ የተባረሩ ናቸው ውስብስብ ቋንቋም ሆነ አስተሳስብ የማይታይባቸው ከመሆናቸውም በላይ ለመግባባት ምልክትን እንደ አጋዥ ስለሚጠቀሙ በጭለማ ተነጋግሮ መግባባት የሚቸግራቸው ህዝቦች ናቸው ዶር ኒክሰን የተባሉ ሚሽነሪ ስለነዚህ ታስማኒያን ህዝቦች ባጠናቀሩት ፅሁፍ እንደገለፁት ቃይማኖኦ ዖሚመሰ ር ሰነት ሪሰታዊ ተግባር ማየቶ ለሷቻሳሱም ምናልባት ሰይጣናዊና ለጥፊ መንፈሰ ያሚሐታን ሰሜቶ ጳደ ሀይማኖት ሳሰወዕድንትቸው በሰተፇር ላግኝ ሀዐቻ ሌይደታም» ብጎዎልሷ እነዚሀ ሀዝቦች ሚሽነሪዎችን እስካገኙበት እስከ ቀቸው ሰው አይተው አያውቁም ነበር ሚሽነሪዎችንም የተረዷቸው ተን ጎም ዖር ያዖማየተና ዚ ውፍ ሀይማኖታ ክሽመን ጊዜ ድረስ ነጭ ከሞትን በኋላ ነጭ ስው የማ ሆነን እንድንኖር የሚረዱን ፍጡሮች ናቸው» በሚል እሳቤ እንደነበረ በአግራሞት ይገልሰሉ በመጨረሻም ጥንታዊ አኗኗርን ከተላበሱ ህዝቦች የተሻለ ግቤ ያዛ በደቡባዊ አፍሪካ የሚገኙትን የቡሸሜን ጎሳዎችን እንመለከታለን ለዘመናት በአካ ከነበሩ ሌሎች ጎሳዎች ጋር በመቀላቀላቸውና በሚሽነሪዎች በተደጋ ጋሚ በመጎብገታት የነሱን ብሉይ ቀደምት አስተሳሰብ ለማግኘት ቢቸግርም ካንግ በሚሉፋ ከጻ መንፈስ ያምኑ እንደነበረ መረጃዎች አሉሱ በቡሽሜኖች ላይ ጠለቅ ያለ ጥናት ካደረጉ ምሁራን አንዱ የሆነው ዶር ጂማ ኮል እንደሚለው « ካንግ መንፈስ በጎሳዎቹ እንደ ፈጣሪ ይታያል ብሎ ለመደምደም ያስቸግራል ቡሽሜኖች የሚፈሩትን ነገርም ለይቶ ማዐቅ አስቸጋሪ ነው ካንግ መንፈስን ሲያከብሩት እንጂ ሲያመልኩት አይታዩም ስላ ቅአያቶቻቸዉ ግን ብዙ አፈታሪኮች አሏቸው ምናልባት በአባቶቻቸው መንፈስ የማመን ዝንባሌ ይኖራቸዋል ማለት ይቀላል በአጠቃላይ ከላይ የተገለፁት የቅርብ ጊዜ ጥንታዊውን ሰው ወካይ ህዝቦች ስለ ሀይማኖት አጀማመርና ሂደቱ የተሻለ ምስል ከሳች ናቸው ማለት ይቻላል ጠቅለል ባለ መልኩ ስናየው በመጀመሪያ ምንም አይነት ሀይማኖት እንዳልነበረ ጠቋሚዎች ናቸው ቡሽሜኖች በተሻለ መልኩ ከዘመናዊው ሰው ግንኙነት የፈጠሩ ህዝቦች በመሆናቸው ካንግ በተባለ መንፈስ የመያዝ አዝማሚያ ያሳዩን ምናልባት በምንም ካለማመን ወደ ማመን እርክን ደረጃ ላይ እንዳሉ መረዳት እንችላለን የአባቶቻችን «ጥላ እያሉ የሚገልፁት መንፈስ ምናልባት ወደ ሀይማኖት የሚያደርጉት ጉዞ አካል ነው ማለት ይቻላልፎ ምክንያቱም ፀሀይ ጨረቃና ሌሎች የሰማይ አካላት ለጥንታዊው ሰዉ ልክ እንደራሱ ጥላ የቀረቡ ስላልነበሩና የአስተሳሰብ አቅሙም አነስተኛ ስለነበረ በመንፈስ «ጥላ ከማመኑ በፊት በነዚህ የሩቅ ሰማይ አካላት አምና ነበር ማለት ስሀተት እንደሆነ ተመራማሪዎቹ ይገልፃሉ በእርግጥ ፀሀይ ከሌለ ጥላ ለፈጠር አይችልም ነገር ግን የጥንታዊው ሰው አስተሳሰብ ደረጃ ይህንን ውስብስብ መስተጋ ይረዳል ተብሎ አይጠበቅም ስለዚህም ሰው ሁለት ገፅታ አለው እሱም አካሉና ጥላው በጥንታዊው ሕዝብ አመለካከት መሰረት ጥላ የሚለው ቃል ነፍስን ወይም መ። ቀደም ሲል ባየናቸው ጥንታዊውን ሰው ወካይ ህዝቦች በረዥም የጊዜ ዝግመተ ሂደት ወደ ጎሳዊ መዋቅር አድገው የጎሳ መሪ አባት ኖሯቸው በእርሱ መመራት ጀመሩ የጎላው አባት መሞት የሱን ሌላ ገፅታ ጥላውን በህልማቸው ማየት መቻላቸው በቀላሉ እንዳይዘነጉት አደረጋቸው በኋላም እሱን የሚያወድሱ አፈታሪኮች መበራከትና በጊዜ ሂደትም ለሱ መታስቢያ ወካይ ጣኦት መሰል ነገር መቅረጽና ለዚህም ማስቀመጫ ቤት ማዘጋጀት ወዘተ በረዥም ዝግመተለውጥ ሂደት ወደ ዛሬው አይነት የሀይማኖት ቅርፅ እንዳደገ አንድ መላምት ሊሆን ችሏል ስለዚህ የጎሳ አባቶች የመጀመሪያ ተመላኪዎች አምላኮች እንደሆኑ እነቪሁ ባለሙያዎች ይገምታሉ ነገር ግን ፀሀይን ጨረቃንና ሌሎች ተፈጥሮዎችን አልቆ መመልከትና ማምለክ መጀመሪያ የነበረ ወይም በኋላ የመጣ ልምድ ነው ለማለት የሚያበቁ መረጃዎችን ማግኘት አዳጋች ነው አሳማኝ የሚመስለው ፅንሱሀሳብ ህዝቦች ያን ያደረጉት በቅደም ተከተል ሳይሆን ለጎሳ መሪዎቻቸው እየተገኩም ቢሆን ለነዚህ የተፈጥሮ አካሎች ትልቅ ክብርና አምልኮ ላይሰጡ የሚያስችላቸው አጋጣሚ አይኖርም ነገር ግን ከአስተሳሰብ ደረጃቸው ዝቅተኛነት የተነሳ በቅርብ ያለውን የጎሳ መሪ ሩቅ ከሚገኝ የተፈጥሮ አካል ይልቅ የማላቅ እድል ይኖራቸዋል ተብሎ ይታሰላባል ሀ ብዙዎቹ ቀደምት ንድፈሀሳቦች የሀይማኖትን እድገት መስመር ያሳዩበት ሁኔታ ይህ ከዚያ እምነት ቀድሟል አልቀደመም እያሉ ለማስቀመጥ ብሹም አጥጋቢ አይመስልም ይላሉ የቅርብ ጊዜ ተመራማሪዎች ለምሳሌ ቡሽሜኖች በጋንግ መንፈስ እያመት በተመ ዳሰሳ ኃይግናነ ሳሳይ መልኩ ቀደምት አባቶቻቸው ድንቅ ከመሆናቸው የተነሳ ጫማይፍ በመወርወር ሀይና ጨረቃን ፈጠሩ ብለው ያምናሉ ይህ የሚያላየኩ ነገሮች የግድ በጊዜ ቅደም ተከተል የተሰደሩ ላይሆኑ እንደሚችሉ ነዐ የአውስትራሊያ ቀደምት ህዝቦችንም ብናይ በሰው መንፈስነ ዳፃም ያምናሉ በዚያው መጠንም በአስማትምትሀት ያምናሉ ስለዚህ አንዱ አንፍ መቪ ታምኖበታል ብሎ ፍፁማዊ ድምዳሜ ላይ መድረስ አክ ኣዊ አ ይሞግታሉ እነዚሁ ህዝቦች አባቶቻቸው የላቁ እንደነበሩ በአፅንኦት ይኣሌ አያመልኳቸውም ቤተመቅደስም የሏቸውም ምናልባት ግን ለሚያከብሯዜ ፌቼ ልዩ ቦታን ይሰጣሉ ት ሌላው ቀደምት ህዝብን የሚወክሉት በምስራቅ አውስትራሊያ ሰሜናዊ የሚኖሩት ጥቁር ሜላኔዥያንስ ናቸው ሰው ሁሰት የተለያየ ገጽታ አንዳላቤ ያምናሉ ይህም እራሱ» እና «ጥላው» ናቸው ምንም እንኳ ከሟች ቀብር ጋር አብረው በፍ መሳርያን የሚያስቀምጡ ቢሆንም ሰው ከሞተ በኋላ ያለው እጣ ፈንታ ምን እሆነ ግእ እምነት የላቸውም በአርግጥ የጦር መሳርያን ከሟች ጥሳ ጋር አብረው መቅበራቸው ወደፊት ሊያስፈልገው ይችሳል ከሚል አሳቤ ሊሆን እንደሚችል እንድንጠረጥር ያደርገናል እነዚሁ ሜሌኔዥያንስ የአባቶቻቸው ሀያል መንፈሶች ያረፉባቸው ናቸው ብለው በሚያም ኑባቸው ቦታዎች ቤቶችን በመስራት መስዋዕት ያቀርባሉ ምንም እንኳን ቄሶች በህ ደረጃ የተፈጠሩ ባይሆንም ህዝቦቹ የሚያቀርቧቸው መስዋዕቶችን ቅደም ተከተል በማስ ያዝና ምን መሆን አንዳለባቸው በመወሰን የማስተባበር ስራን የሚያካሂዱ የጎሳው ሰዎች ነበሩ በፓስፊክ ደሴት ያሉት ፖሊኔዥያንስ ከላይ ከተገለፁት ጎሳዎች ሁሱ በተሻለ ከዘመናዊ አውስትራሊያውያን ንክኪ ስለነበራቸው ነፍስን የሚገልፁት እንደተቀሩት ጥንታ ዊያን «ጥላ» እያሉ ሳይሆን ሰው ሲሞት መሬት ላይ ነጭ ጨርቅ በመዘርጋት መጀመርያ ጨርቁን የምታቋርጠው ነፍሳት የሟች ነፍስ እንደሆነች በመቀበል ነው ይህም በሀይ ማኖት የአድገት እርከን አንድ ሌላ ገፅታ አንደሆነ ያስረዳል ይላሉ ሱዳኒዝ ኔግሮዎች ከኣሄኔሁቀደምት ሀዝቦች የሚመደቡ ሲሆን ከማሌኔዥያን ከፖሊኔዥያን በላቀ መልኩ ቅርፅ ወዳለው እምነት የተሸጋገሩ ህዝቦች ሆነው እ ቸዋሰን አማልክቶቻቸውን የጥንታዊ አባቶች መንፈስ ያረፈባቸው ናቸው ይላሉ። የማለውን የህብረተሰቡን ጥያቄ በተሻሰ መልስ ሊያውቁሊተነትኑ የሚችሉ ክፍሎች ማቆጥቆጥ ጀመሩ በሽታን ከመጥፎ መንፈስ ጋር ማያያዝ በመጎልበቱም በቫርኮች በአዞዎች በዛፎችና በደመና ያለው እርኩስ መንፈስ አደጋ እንዳያደርስ ስጋትን ሊቀርፉ የሚችሉ የማህበረስቡ አዋቂዎች ቦታና ተስሚሜነት አገኙ ከዚህ ጋር ተያይዞም ባህላዊ ሀኪሞች ተንባዮችና ቄሶች ተፈጠሩ ይሀም እጅግ ተፈጥሯዊ አካሄድ ነው ይላሉ ተመራማሪዎቹ ትንተናቸው ሲያጠቃልሉ እነዚህ ከአዲስ የተፈጥሮ ሀይማኖት ንድፈሀሳብ ጋር ብቅ ያሉ የኛውና የኛው ክሸመን የስው ዘርና የከርሱምድር ጥናት ባለሙያዎች ከላይ በተዘረዘሩት ጥንታ ዊውን ህዝብ ወካይ ጎሳዎች አናኗርና ባህል ባደረጉት ስፊ ጥናት የፄዱበትን ስፊ ጉኮ ከላይ በአጫጭሩ ለመተንተን ተሞክሯል የነዚህ ባለሙያዎች የጥናት ማጠቃለያ እንደሚያትተው ከሆነ መጀመሪያ ሀይማኖት የሚባል እሳቤ ጭራሽ እንዳልነበረና በሂደት ግን ጥንታዊው ሰው የራሱን ቅርፅ በጥላው ከማየቱ ጋር ተያይዞ ኖላ የሚለው ፅንስ ሀሳብ ውስብስብ ባልሆነው አእምሮው ስረፀ ይሉናል ይህም ጥላ የሚለው ፅንስ ህሳብ ጎልብቶ የጎሳ መሪዎቻቸው በህይወት ቢለዩዋቸውም ጥላቸው ግን አብሯችው እንዳለ ማመን ቻሉ ከዚህም በብዙ የሟቾች መንፈስ ከማመን ወደ አንድ ሀያልና ጠገካራ ጥላ መንፈስ ማመን በረዥም ጊዜ ዝግመት ተሽጋገሩ ልዩ ግምት በሚስጧቸውና በሚያደንቋቸው አባቶቻቸው ስም መታሰቢያ የሚሆኑ ጣኦታትን ማበጀት መቻላቸው ወደ አንድ አምልኮ እንዲሄዱ ረድቷቸዋል ለነዚህ ጣኦታትም ይዝባቸዋል ያሉትን ቦታ አሰናድተው በችግሮቻቸው ጊዜ እፎይታን ስለማግኘት ወደነዚህ ስፍራዎች መምጣትን አዘወተሩ የአእምሮ አረፍት ያስገኙላቸውን ጣኦታት እየለዩ በመሰየምም ሰነሱ እጅ መንሻ ይ መስዋዕትን አዋቂዎቹ ቄሶቹ በሚያዚቸው መሰረት ማቅረብ ጀመሩ እንዲኖርበት እንዲያርፍበት የሚመረጡ ቦታዎች በጫካዎች በብነ ጊነ በሚገኙ ተራራዎችና በዋሻዎች ሲሆን የአባቶቻቸው መንፈስ ያረፉባቸጤ ርዜ ጠንካራ እምነትን አጎለበቱ ቀስ በቀስም ይህንን መንፈስ ከረጃጅም ተራራዎጉ ሰማይ አራቁት ሲጠቃለል የዚህ ሁሉ አዝጋሚ ጉዞ ዛደት ውጤኑ ወደ ረቱ ምክንያትን በሚሹ የዝመኑ ሰዎች ሀሊና የዛሬውን የሰማይ አምላክ ፈጠረ ር ሌሎች ሰፊ ተቀባይነትን ያገኙ ንድፈሀሳቦች በግሪክና ሮም በቀደምት ጊዜያት የሀይማኖትን አጀማመር በተመለከተ የተወስኑ መላምቶች ሲሰነዘሩ ቆይቷል ለምሳሌ የሮማው ገጣሚና ባለቅኔ ሉክሬቲየስ በህኬዚ ይሀንኑ በተመለከተ ፍርሃትና ስጋት የሰው ልጆች የእምነት ጅማሮ እንደሆኑ ብ ይገልፃል « የመብረቅ አስገምጋሚ ድምፅ የእሳተጎመራ ነበልባል የተቆጣ ር ነውጥ የአዞና ነብር አውሬነት ወዘተ በጥንቱ ሰው ፍርሀትን አጭረውበታል ይህ ደግሞ መጠሂያና ለፍርሀቱ መደበቂያ እንዲሻ አድርጎታል» ሲል ሀይማኖት እንዴት እንደተጀመረ ለማስረዳት ሙከራ አድርጓል በው ክዘመን ከዝግመተ ሰውጥ ንድፈሀሳብ መስፋፋት ጋር አያሌ መላምቶች አብረው ተንሰራፍተዋል የቋንቋና ስነልሳን ሊቅ የነበረው ማክስ ሙለር አንስቶት የነበረው ንድፈ ሀሳብ በወቅቱ አንዱ አነጋጋሪ ርዕሰ ጉዳይ ነበር እንደ ሙለር ገለፃ የሀይማኖት አጀማመር ቋንቋ በጊዜ ሂደት ትርጉሙን እየቀየረ ከመሄድ ጋር አያይዞታል በምሳሌ ሲያብራራው « ጥንታዊ ሂንዱዎች በስነ ፅሁፉቸው ስለ ፀሀይና ጨረቃ እጅግ በጣም ብዙ ተቀኝተዋል ስለ እሳትና ውሃም እንዲሁ ነገር ግን እዘህ የተፈጥሮ አካላት ለቀደምት ሂንዱዎች ድንቅ ተፈጥሮ ከመሆን የዘለለ ትርጉም አልክ ራቸውም ሆኖም ከረጅምና ዝግመታዊ የቋንቋ ሽግግር በኋላ የአሁኖቹ ትውልዶች ቹያቶቻቸው ለነዚህ አካላት የነበራቸውን ንፁህ አድናቆትና ቅኔ ወደ አምልኮ ደረጃ ከፍ አድርገውታል ይህ የአስተሳሰብና የቋንቋ የትውልድ ቅብብሎሽ ዝግመታዊ ሰውጥ ረጅም በመሆኑ ሀይማኖትን ፈጠረ» ሲል ማክስ ሙለር ድምዳሜውን ያስቀምጣል ሌላው ሄርበርት ስፔንሰር የተባለው የዝግመተ ለውጥ ንድፈ ፈላስፋ ባሳተመው ከ ዐየ ስሩ ዘፀ በተሰኘው ስራው እንዴት የላ ሀሳብ አቀንቃኝ የጥንታዊው ሰው መሰረታዊ እሳቤ ለሀይማኖት መጀመር ምክንያት እንደሆነ ብራራት ሞክሯል ጥንታዊው ስው ጥላው የእሱ ሌላው ገፅታ እንደሆነ በተረዳ መላ የሚባሰው ኮንና መሪዎቹና አባቶቹ በሞት ቢለዩትም እነሱን በሀሳቡና በእንቅልፉ ውስጥ ማስም ጋሥቻሉ ጥላቸው እንዳልሞት እንዲጠረጥር አስቻለው ለሚወዳችው ሟች የጎሳ አባቶቹ ላ ውዳሴና መስዋዕት ማቅረብ ጀመረ። ይህ ሀይማኖትን የማበጀት ተግባር ሰዎች በግላችን ከባህልና ከአካባቢያችን የምንቀዳው ይመስለናል እንጂ እውነተኛ መፍለቂያው ግን ከግላዊ የአእምሯችን ጓዳ ነው ፍሬድሪክ ሼሬልማኬር የዚህ ንድፈ ሀሳብ ሁነኛ አቀንቃኝ ሲሆን ሀይማኖት ከሰው ልጅ የጥገኝነት ባህሪ የሚፈልቅ ነገር እንደሆነ ይሞግታል የሰው ተፈጥሮና ፍላጎት ምሉዕ ስላይደለ ለዚህ የምሉዕነት ስብዕና ፍላጎትና ናፍቆት አጋዥ የሚሆን አካል ያስፈልገናል ያን ፍላጎታችንን ፈጣሪ ለሚባል ነገር ከስተላስፍነው ይለናል ሉድዊ ፈርባች የተባለ ተመራማሪ እንደሚለው ደግሞ ፈጣሪ የሚለው ፅንስ ሀሳብ ፍፁም ሰብ ከህክዚበ ከመፈለግ የመነጨ ነው ሲግመን ፍሮይድም ት ዳሰሳ እ ለሐይማኖት ጅማሮ ምክንያት ከፈርባች ጋር ተቀራራቢ ጎ ዶግፋ ተፐፒፒተሦተተተቲዯ ቀራራቢ ትንታኒን ይሰ የጠበይበይክ አምነት የፈጣሪ በሰዎች መፈጠር መነሻው ህሲናችን ፍ ጣጣል አን ፁ ደ ናስት ካይ በሆኑ ዞ ት ሚኔ ከመሻቱ ጋር የተሳሰረ ነው ምሳሌ ኣባት ከኢ ት ዘቁዩ የብዙ መናፍስትን ሆኑ አማልክት ጣኦታት ተዝኡ ቀጠሉና ከነል ር ከአማልክቶቹ ውስጥ ለዘወ ከማልክት ብቻ መገዛት ከኬ ደረጃ ደዩረስ በህ ደረጃ ሁሉም አማኝ ለብዙ ለተወሰኑ አማልክት ይምበርከክ እንጂ ጥያቄው በነዚህ የዝግመተለውጥ ንድፈሀሳብ ወ ከከነ አጣልክት ውስጥ ትልቁን አንድ አምላክ ማግኘት ነበር በመጨረሻም ከረጅም ዝግመታዊ ሽ አምልኮ ሂደት በኋላ በከንድ ፍፁምና ጠቅላይ አምላክ ማመን ቁ ተሸጋገረ ኖት ተፀንሶ ዛሬ የደረስበት ደረጃ ሲሆን ወደ ፊተ ደግሞ በዝግመተ ለውጥ ዳስሳብኃይማናት የ ይህ ከፍተኛ ተቀባይነትን ያገኝ ንድፈሀሳብ ልክ እንደ ግለኛ መዊ ይህም ሀይማ ሀሳብ አቀንቃኞች ሁሉ የሀይማኖት ምንጭ የሰው ልጅ ልቦና ኣመጣ ዝፌ ወ ሌላ መልክና ይሸት እንደሚይዝ ይጠበቃል ግገ ቢቀ የሀይማኖት እድገትና ሰፊ ቅቡልነት የተረጋገጠው ግን በሰው ልጅ ዩ ታሪክ መስ በል ዝግመተ ለውጥ ሂደት ነው ብሎ ያምናል በቀደምት ጥንታዊ ሰጡ ዘንድ አን ቀጋ የአከሀዱ አምላክ ንድፈህሳብ ከ ጹ ሽ ጉልበት ያለው መንፈስ አንዳለ ጥርጣሬ ነበረ ይህ ሀይል ግን ታላቅ ለንበርክኮ የሚገዛ እንደሆነ ያምኑ ነበር ከማሌኔዥያ ጥንታዊ የ ተፈጥሮን ሁሉ ይህ ንድፈ ሀሳብ የብዙ ሀይማኖቶችን አቋም የሚያንፀባርቅ ሲሆን እምነት ስያሜ በመነላትም የመነጨው ፈጣሪ ራሱን ለስው ልጅ ስለገለፀ ነው የሚል መቋጫ ያስቀምጣል በዚህም ሰለዚህ ወዳጃዊ ላልሆነ መንፈሳዊ ሀይል «ማና» የሚል ስያሜ ተሰጥቶታል ማ በብዛት ሊገኝባቸው የሚችሉ ቦታዎች አንዳሉም ይታመን ነበር ለምሳሌ በታላላቅ ፍጐ በተለያዩ ዓለቶች በውስን የእንስሳት ዝርያዎች ወዘተ በብዛት ተከማችቶ ይገኛል ተብሉ ይታመን ነበር የጥንቱ ሰው ዓላማ የነበረው ይህን ጠንካራ መንፈስ ማና ለኑሮአቸው በሚመቾ መልኩ እንዲያግዛቸው ማድረግ ነበር በኋላም ይህን መንፈስ በጣታትና በተወሰኑ የተፈጥሮ ሀይሎች ብቻ እንዲቀመጥና እንዲመለክ አደረጉ ቀጣዩ ደረጃ ደግሞ ይህን መንፈስ ሰዋዊ ማድረግ ነበር የተወሰኑ ሰዎች ላይ ይህ መንፈስ እንደተገለጠላቸው መስረት ጥንታዊው የሰው ልጅ የመጀመሪያው እምነት አሀዳዊ አምልኮ ዐበከፎጡ ነበር ሲል ይሞግታል የዚሁ ንድፈ ሀሳብ አቀንቃኝ ከሆኑት መሀል ዶር ዊንፍሬድ ኮርዶን የጥንታዊው ሰው እምነት መገለጫ ነበሩ ያላቸውን ከጠኝ ባህርያት አስቀምጧል እነዚህም ፈጣሪ ስዋዊ አምላክ ነው ወዳጃዊ ያልሆነ ነው ብለው ያምኑ ነበር ከሚሉት በተለየ መልኩ ፈጣሪ ተባዕታይ ይዘትና መገለጫዎች አሉት ታመነ ይህም አኒሚዝም ለቨጠ« ይባሳል እየቆየ ሲፄድ መንፈሱ የሚያርፍባቸው ፈጣሪ ነዋሪነቱ በሰማይ ነው ሁለት ጎራዎች ተለዩ የተፈጥሮ መንፈስ በህ ዌቪ እና የቅአያቶች መንፈስ ፈ ፈጣሪ ታላቅ ጥበብና ሀይል አለው ብመዛዐርዌዘዝ ናቸው ፈጣሪ መልካምና እኩይ ብሎ ለነገሮች ክፍፍል ስጥቷል የተፈጥሮ መናፍስት ሰዋዊ ገጽታ ያላቸውና በተክሎች በዓለቶች በሀይቆች ፈጣሪ ዓለምን ፈጥሯል ወዘተ ራሳቸውን ተቀማጭ ያደረጉ ናቸው የቅአያቶች መንፈስ ግን በጣኦታት ወይም የሰው ልጆች የተፈጠሩት በፈጣሪ ስለሆነ የሱን ፍላጎት መከተል አሰባቸው ባሉና በሌሉ ሰዎች ሊወከል ይቸላል ስለዚህ እነዚህ ሁለት አይነት መናፍስት ተቆጥተው የስው ልጆች ከፈጣሪ አፈንግጠዋል ሊያደርሱ ከሚችሉት አደጋ ለመጠበቅ ጥንታዊው ሰው ከመናፍስቱ ጋር መልካም ፈጣሪ የሰው ልጆች ከሀጥያት የሚነፁበትን መንገድ አበጅቶጻቸዋል የሚሉት ወዳጅነትን ለመመሰረት ጣረ ናቸው የጥንታዊ ሀዝቦች በአንድም ሆነ በሌላ መልኩ እነዚህን ዘጠኝ ነጥቦች በአምል ኳቸው ከዝባርቀው እንደነበረ የሚሞግቱት የዚህ ንድፈሀሳብ አቀንቃኞች ከዚህ ፍፁም በዝግመተ ለውጡ ሂደት መሰረት በብዙ አማልክት መናፍስት ማመን ዐሀጠ ቀጥሎ የሚመጣ ደረጃ ነው በተለያዩ መናፍስት አማኝ የነበሩ ሀዝቦች ቀስ ቓቶሉጮሉፌው ም። የክ አህዳዊ አምልኮ ተነስተው የሰው ልጆች ወደ ብዙ አማልክት ማመን ዊዊ በፈጣሪ ጭራሽ አለማመን ለ እንደተሸጋገሩና እንደተሰነጣጠቁ ጣው አና ትንታኔአቸው አስረጅ አድርገው የሚያቀርቡት አሁን በዓለም ላያ ያሉ ሁሉም አባባሌ ታሪኮቻቸው የፀሎት ስርዓታቸው ቀኖናቸው ወዘተ መመሳሰል የዚሁ ከአፍ መቀዳታቸው ነፀብራቅ እንደሆነ አስረግጠው ይናገራሉ ምገፍ ሀይማኖቶች በንድፈ ሀሳቦቹ ላይ ያላቸው አቋም በአመዛኙ ሁሉም ሀይማኖቶች ማለት ይቻላል ከላይ በተዘረዘሩት ልዩ ልዩ ዝፈ ሀሳቦች በአሀዳዊ አምልኮ ንድፈ ሀሳብ ውጭ በሁሉም ጠንካራ ሂስ ከመሰዝር የቦዘኑበት ጊዜ አልታየም ይህ የሆነበት ምክንያት የንድፈሀሳቦቹ የሙግትአስጾ ሀሠ ምንም ይሁን ምን ድምዳሜአቸው ሊሆን የሚችለው ሀይማኖቶች መለኮታዊ ስጦታዎች ሳይሆኑ የሰው ልጅ ታሪክ የፈጠራቸው ነገር እንደሆኑ ተደርጎ ነው የሚ ርቡት ያ ማለት ደግሞ ዛሬ ያሉ ሀይማኖቶችን በሙሉ መሰረታቸውን መናድ ስለሚሆን ንድፈ ሀሳቦቹን አጥብቀው ቢተቹ የሚያስገርም አይሆንም ቀጥለን ሀይማኖቶች ገደፈ ሀላቦቹን ለመተቸት ያቀረቧቸውን መከራክርያ ነጥቦች በአጭር በአጭሩ እንመለከታለን የንድፈ ሀሳቦች ወደ መላምትነት ማነስ ሁሉም ንድፈ ሀሳቦች ከበ መላምቶች በሀከ ተበጅተው እነሱን አውን ወይም ውድቅ ለማድረግ ሳይንሳዊ ዘዴን በመከተል የሚቀመሩ የጥናት ፍፃሜ ውጤቶች ናቸው ነገር ግን በሀይማኖት አጀማመር ላይ የተጠኑ ጥናቶች ከመላምት ጀምረው በመላምትነት የሚያበቁ እንጂ ሙሉ ንድፈሀሳብ ሊሆኑ አልቻሉም ሲሉ ይተቿቸዋል የዚህም ምክንያት የጥንታዊው ሰው አጥንቶችና ሌሎች ቅሪቶች የዚያን ጊዜ ሰው እምነት አጀማመርንና የነበረውን አስተሳሰብ ሊነግሩን የሚችልበት አንደበት ወይም ሌላ ዘዴ ያለመኖር ነው የጥንት ሰዎች ምንን ያመልኩ እንደነበር ምንአልባት ሠር የተገኙ አልባሳትና ቁሳቁሶች ፍንጭ ይሰጡ እንደሆን እንጂ አምልኮን በ እንደጀመሩትና ምን እንዳነሳሳቸው በሳይንሳዊ ዘዴ አጥንቶ አንድ ድምዳማ ላይ መ መሞከር ቅት እንደሆነ ያስምሩበታል ከዚህም በላይ አሁን ከጥንታዊው ሰው የስኗ ዳሰሳኃይማኖት ዘዴ ያልወጦ ብለን የምናስባቸው ህዝቦች በምንም መልኩ ጥንታዊውን ስው እንደሚወክሉ እርግጦኛ የሚያደርግ ነገር ስለማይኖር እነሱን መስረት አድርጎ ለጥናት መነሳት መላምት ከመቅሪዕ ውዉ ጥናቱን ሙሉ አያደርገውም ይላሉ ከሁሉም በላይ የከሁኖቹ ኋላ ቀር ሀዝቦች የጥንታዊው ሰው ማሳያ ላይሆኑ የሚችሉበት ዋናው ምክንያት እነሱ ራሱ በረጅም የታሪዞ ሂደት ውስጥ አልፈው አሁን ላሉበት አኗኗር መብቃታቸው መረሳት እንደሌለበት አጽንኦት ይሰጡታል ዝዐበሰ ዩይበ የቦዐዘበ ለቧርበ ዐ የተሰኘው መጽሀፍ እንደሚተነትነው ከሆነ በቀድሞ ገዜ የሀይማኖትን አነሳስ ለማጥናት ተነሳስተው የነበሩ ሊቃውንት በእርግጥም ግባቸው የነበረው ሀይማኖት እንዴት ተፈጠረ ለሚለው አንገብጋቢ ጥያቄ ምላሽ ለመሻት ብቻም ሳይሆን የቀደሞ ስዎች በአንድም ሆነ በሌላ መልክ በአእምሯቸው በተፈጠረ ቀውስ ሀይማኖትን የፈጠሩት እንደሆነ ማረጋገጥና የዓለማችን ሀይማኖቶች በሙሉ ከዚሁ የህሊና መቀዣበር አባዜ የፈለቁ እንደሆኑ ድምዳሜ ስጥቶ ማጠናቀቅ ዋነኛግባቸው ስለነበረ ነው ሲል ይተቻል ስለዚህም ሲል ይቀጥላል መፅሀፉ በአመክንዮ ህግ መስረት ሙግት አስረጅ ስህተት ላይ ከተገነባ ድምዳሜው በ ቅቡል ሊሆን የሚችልበት ምንም ቀዳዳ ስለሌለ የተመራማሪዎቹን ንድፈሀሳብ ሙሉ በሙሉ የወደቀ ነው በማለት ከተከታዩ ተዛማጅ ምሳሌ ጋር በማያያዝ ነጥቡን ያብራራል የአጥፒዎቹ የመከነ ሙግትአስረጀ ሀይማኖት ወይም ፈጣሪ የሚባለው ሀሳብ የተፀነሰው በሰዎች ፈጠራ ነው ብለው መነሳታቸው ቅቡል ድምዳሜ ላይ እንዳይደርሱ አድርጓቸዋል ይህ ሁኔታ የስነከዋክብት አጥኝዎች ከኛው ክዘመን በፊት የክዓለማት ሀክፀ« እሽክርክሪት ላይ የስሩትን የንድፈ ሀሳብ ስህተት ያስታውሰናል ይላሉ በዚያን ወቅት አያሌ ንድፈሀሳቦች የተነሱ ቢሆንም አንዳቸውም የስመሩ አልነበሩም ያም የሆነበት ምክንያት መሬት ፀሀይን ጨምሮ የሁሉም ከዋክብትና ከዓለማት የእሽክርክሪት ማዕከል እንደነበረች ፅኑቅድመ እምነት ማሳደራቸው ነበር ይህ ሁኔታ ሳይንቲስቶችና የካቶሊክ ቤክርስቲያን የኋላ ኋላ የክፍለ ዓለማቱ የእሽክርክሪት ማዕከል መሬት እንዳልሆነች ማመን እስኪጀምሩ ጊዜ ድረስ ቀጥሎ ነበር ቅድመ አስረጃቸውን ለመቀየር ዝግጁ ባይሆኑ ኖሮ የክፍለ ዓለማትንና የፀሀይን ዐ ሃፎዉን ሚስጥር እስካሁን ባልደረሱበት ነበር ከ አሀዳዊ አምልኮ ተነስተው የሰው ልጆች ወደ ብዙ አማልክት ማመ ህሀፅፌ በፈጣሪ ጭራሽ አለማመን ጸክወ እንደተሸጋገሩና እንደተሰነጣጠቴ ያስረ ሌ እና ትንታኔአቸው አስረጅ አድርገው የሚያቀርቡት አሁን በዓለም ላያ ያሉ ሁሉም ታሪኮቻቸው የፀሎት ስርዓታቸው ቀኖናቸው ወዘተ መመሳሰል የዚሁ ባክ መቀዳታቸው ነፀብራቅ እንደሆነ አስረግጠው ይናገራሉ ምንፍ ባዚህ ሀይማሩ ቱኙ ሀይማኖቶች በንድፈ ሀሳቦቹ ላይ ያላቸው አቋም በአመዛኙ ሁሉም ሀይማኖቶች ማለት ይቻላል ከላይ በተዘረዘሩት ልዩ ልዩ እዜ ሀሳቦች በአሀዳዊ አምልኮ ንድፈ ሀሳብ ውጭ በሁሉም ጠንካራ ሂስ ከመሰዝር የነበት ጊዜ አልታየም ይህ የሆነበት ምክንያት የንድፈሀሳቦቹ የሙግትርኔ ሀመጠ ምንም ይሁን ምን ድምዳሜአቸው ሊሆን የሚችለው ሀይማኖቶች መሰኮታዊ ስጦታዎች ሳይሆኑ የሰው ልጅ ታሪክ የፈጠራቸው ነገር እንደሆኑ ተደርጎ ነው የሚ ርቡት ያ ማለት ደግሞ ዛሬ ያሱ ሀይማኖቶችን በሙሉ መሰረታቸውን መናድ ስለሚሆን ንድፈ ሀሳቦቹን አጥብቀው ቢተቹ የሚያስገርም አይሆንም ቀጥሰን ሀይማኖቶች ንደፈ ሀሳቦቹን ለመተቸት ያቀረቧቸውን መከራከርያ ነጥቦች በአጭር በአጭሩ እንመለከታለን የንድፈ ሀሳቦች ወደ መላምትነት ማነስ ሁሉም ንድፈ ሀሳቦች በሀሪቨ መላምቶች በአነ» ተበጅተው እነሱን እውን ወይም ውድቅ ለማድረግ ሳይንሳዊ ዘዴን በመከተል የሚቀመሩ የጥናት ፍነሜ ውጤቶች ናቸው ነገር ግን በሀይማኖት አጀማመር ላይ የተጠኑ ጥናቶች ከመላምት ጀምረው በመላምትነት የሚያበቁ እንጂ ሙሉ ንድፈሀሳብ ሊሆኑ አልቻሉም ሲሉ ይተቿቸዋል የዚህም ምክንያት የጥንታዊው ሰው አጥንቶችና ሌሎች ቅሪቶች የቪያን ጊዜ ሰው እምነት አጀማመርንና የነበረውን አስተሳሰብ ሊነግሩን የሚችልበት አንደበት ወይም ሌላ ዘዴ ያለመኖር ነው የጥንት ሰዎች ምንን ያመልኩ እንደነበር ምንአልባት በቁፋር የተገኙ አልባሳትና ቁሳቁሶች ፍንጭ ይሰጡ እንደሆን እንጂ አምልኮን ለ እንደጀመሩትና ምን እንዳነሳሳቸው በሳይንሳዊ ዘዴ አጥንቶ አንድ ድምዳሜ ላይ ር መሞከር ቅት እንደሆነ ያሰምሩበታል ከዚህም በላይ አሁን ከጥንታዊው ሰው የአኗ ኢሙሙሠፀውሠሠፃፀሼመሙ ሙመሙፅፅፅዛሥሠ ዳስሳኃይማኖት ዘፊ ያልወጡ ብለን የምናስባቸው ህዝቦች በምንም መልኩ ጥንታዊውን ስው እንደሚወክሉ እርግጦኛ የሚያደርግ ነገር ስለማይኖር እነሱን መሰረት አድርጎ ለጥናት መነሳት መላምት ሪፅ ውጪ ጥናቱን ሙሉ አያደርገውም ይላሉ ከሁሉም በላይ የከሁኖቹ ኋላ ቀር ህዝቦች የጥንታዊው ሰው ማሳያ ላይሆኑ የሚችሉበት ዋናው ምክንያት እነሱ ራሱ በረጅም የታወ ሂደት ውስጥ አልፈው አሁን ላሉበት አኗኗር መብቃታቸው መረሳት እንደሌለበት አጽንኦት ይስጡታል ዝሰ ዌ ላበር የተስኘው መጽሀፍ እንደሚተነትነው ከሆነ በቀድሞ ጊዜ የሀይማኖትን አነሳስ ለማጥናት ተነሳስተው የነበሩ ሊቃውንት በእርግጥም ግባቸው የነበረው ሀይማኖት እንዴት ተፈጠረ ለሚለው አገገብጋቢ ጥያቄ ምላሽ ለመሻት ብቻም ሳይሆን የቀድሞ ስዎች በአንድም ሆነ በሌላ መልክ በአእምሯቸው በተፈጠረ ቀውስ ሀይማኖትን የፈጠሩት እንደሆነ ማረጋገጥና የዓለማችን ሀይማኖቶች በሙሉ ከዚሁ የህሊና መቀዣበር አባዜ የፈለቁ እንደሆኑ ድምዳሜ ስጥቶ ማጠናቀቅ ዋነኛግባቸው ስለነበረ ነው ሲል ይተቻል ከለዚህም ሲል ይቀጥላል መፅሀፉ። በአመክንዮ ወ ህግ መስረት ሙግት አስረጅ ስህተት ላይ ከተገነባ ድምዳሜው ቅቡል ሊሆን የሚችልበት ምንም ቀዳዳ ስለሌለ የተመራማሪዎቹን ንድፈሀሳብ ሙሉ በሙሉ የወደቀ ነው በማሰት ከተከታዩ ተዛማጅ ምሳሌ ጋር በማያያዝ ነጥቡን ያብራራል የአጥፒዎቹ የመከነ ሙግትአስረጅ ሀይማኖት ወይም ፈጣሪ የሚባለው ሀሳብ የተፀነሰው በሰዎች ፈጠራ ነው ብለው መነሳታቸው ቅቡል ድምዳሜ ላይ እንዳይደርሱ አድርጓቸዋል ይህ ሁኔታ የስነከዋክብት አጥኝዎች ከኛው ክዘመን በፊት የክዓለማት ሀ እሽክርክሪት ላይ የስሩትን የንድፈ ሀሳብ ስህተት ያስታውሰናል ይላሉ በዚያን ወቅት አያሌ ንድፈሀሳቦች የተነሱ ቢሆንም አንዳቸውም የስመሩ አልነበሩም ያም የሆነበት ምክንያት መሬት ፀሀይን ጨምሮ የሁሉም ከዋክብትና ክዓለማት የእሽክርክሪት ማዕከል እንደነበረች ፅኑቅድመ እምነት ማሳደራቸው ነበር ይህ ሁኔታ ሳይንቲስቶችና የካቶሊክ ቤክርስቲያን የኋላ ኋላ የክፍለ ዓለማቱ የእሽክርክሪት ማዕከል መሬት እንዳልሆነች ማመን እስኪጀምሩ ጊዜ ድረስ ቀጥሎ ነበር ቅድመ ከስረጃቸውን ለመቀየር ዝግጁ ባይሆኑ ኖሮ የክፍለ ዓለማትንና የፀሀይን ነጠ ሚስጥር እስካሁን ባልደረሱበት ነበር ር ይጥሉ እንደ ሀይማኖቶች አተያይ ይህ ከሳይ የተጠቀሰው የታሪክ ስህተት የ አጆማመር ለማጥናት በተነሱት ሁሉ የታየ አንኳር ስህተት ነው እምነት ላሕኢ እና የዝግመተ ለውጥ ንድፈ ሀሳብ በስፋት በ በፈጣሪ የማያምነዜ መሳው ዓለም ማግኘት ብዙ ሰዎች የፈጣሪን ያለመኖር ያለማመንታት እንዲቀበሉ አድርጓቸዋል ዩ ቦላሱ የንድፈ ሀሳቦቹን መሰረት አልባ መሆን ሰዎች ሰዘመናት ላይረፈ በመቆየታቸው «ፈጣሪ» የሰው ልጅ ምናብ ከፍርፃትና ለጥያቄዎች መልስ ከማጣኑ ኣና የፈጠረው ቅዝት እንደሆነ ብዙዎች እንዲደመድሙ አርጓቸዋል ታላቁ ከ ቴር ረ ኤ ባይኖር ኖሮ የሰው ልጆች ልንፈጥረው ግድ ይለን ነበር የሚለው ዝነኛ አባባሉዎ የብዙዎቹን አድናቆት ያስቸረው በዚሁ ምክንያት እንሆነ ያትታሉ ንድፈሀሳቦቹ ትክክሰኛ አመክንዮኣዊ ሂደት እንደሌላቸው የሚተቹት ሀይማኖቶሄ ስለ ሀይማኖት አጀማመር የነሱ ሙግት ምንድን ነው የሚሰው መሰረታዊ ነጥብ ይህንን ቀጥለን ሰማየት እንሞክራለን ሠሀ ዐያ ከፀ ሸ ሄከ» የተሰኘው መፅሀፍ እንደሚያስረዳው የቋንቋና ስነልሳን አጥፒኙዎች በዓለማችን ያሉት ሁሉም ቋንቋዎች ይለያዩ እንጂ ሁሉም ከአገኗ ወይም ከሌላ የቋንቋ ቤተሰብ ሀነ እንደሚመደቡ ይገልነሉ እነዚህ የልላን ክፍፍሎች ደግሞ በአንድም ሆነ በሌላ መልኩ ከአንድ ወጥ የቋንቋ አባት የተፈጠሩ ቅርንጫፎች ናቸው በሌሳ አነጋገር አሁን በዓለማችን ያሉት ቋንቋዎች በመሉ ራሳቸውንችለው ያለ እናትና አባት ቋንቋ የተፈጠሩ እንዳልሆኑ ተረጋግጧል ይህ ለሰው ልጅ ልዩ ገፀበረከት የሆነው ቋንቋ በዚህ መልኩ የተፈጠረ እንደሆነ ካረጋገጥን ዘንድ የሰው ልጅም ስለፈጣሪና ሀይማኖት ያለው ውጥንቅጡ የወጣ አስተሳሰብ ከአንድ የጋራ የሆነ ወጥ አስተሳሰብ የፈለቀ ሊሆን አይችልምን። ኡ ሥሠ ሻሰሳዛኃይማኖት እጅግ የተቀደስ ነው ከሞት በኋላ በሱ ውፃ መታጠብና የሟች ሬላን አቃጥሎ ን በወንዙ ላይ መበተን ትልቅ ስርየትን የሚያስገኝ መንፈላዊ ግባ ር ነው በህንድ ዘንድ የጥንት ሰው ታሪክ እንዴት ማብቂያ በሌላቸው ጥያቄዎች ተሞ መገመት አይከብድም አብሮት የነበረና ጤናማ ሰው በቅጽበት ታመና ገኘው ቡድሃ ያ ከይር ወ ከይ ከዓ ጥበብ የተገለጠለት ከፍራ አቅራቢያ ሲለየው ዝናብ መዝነብ ባለበት ወቅት ሳይዘንብ ሲቀር ችግኝ የሆነ ጠቅት ላጆ አ አምልኮ ማድረስ በቡድሃም የ ገኝ እድል አድርገው ይቆጥሩታል ካቶሊኮች ጓዓሉቼ አልያም ይ ሎርደስ በሚገኝ ቅዱስ ውፃ መታጠብ ከምንም አረንጓዴ ሲሆንና በሌላ ጊዜ ደርፅ ሲረግፍ የራሱን ጥላ እያየው ነገር ግን መዳሰስና ት በሽታ ተአምራዊ ፈውስ ያስገኛል ብለው ያምናሉ መጨበጥ ብሎም በጦር ወግቶ መንደል ሲሳነው የሰውን የልብ ምት አዳምጦ ትርጉጨ የሰው ልጅ በምድር ላይ ጥሩና መጥፎ እንዳለ በተረዳ ወቅት ጥሩ ጥሩውን ሳይገባው ሲቀር ብቻ በአጠቀላይ ብዙ አንቆቅልሽ ሊሆኑ የሚችሉ ሁነቶች ጥንታዊውን ለማግኘት ጥሩ ናቸው ብሎ ከሚያምናቸው አምሳያዎቹ ዘንድ መጠጋት በጀመረ ጊዜ ሰው ፍለጋ እንዲጀምር ሳይገፋፉት አይቀርም አስማተኞችና ትንቢት ነጋሪዎች መፈጠራቸው ይገመታል አስማቶችና ተአምራት ሲስሩና በሰው ልጅ የጥያቄና የፍለጋ ተፈጥሮ እነዚህን ግልጽ ያልሆኑ ነገሮች ለአንድ ልዕ ሲሆኑ ባየ ጊዜም የሰው ልጆ ሰፊ እምነት ጣለባቸው ለምሳሌ በምዕራብ ሱማትራ ለሰብ አሳልፎ መስጠት ግድ ቢለው አይገርምም ይህ ሁኔታም በአቅራቢያው ባሉ በምትገኘው ሜንታዋይ ደሴት ትንቢት ነጋሪዎችንና የባህል ፃኪሞችን በሚያስደንቅ ሁኒታ በሚያደንቃቸው ግዑዝ ነገሮች እምነቱን እንዲጥል አስቸሉታል እንደብዙዎቹ ግምት ግለሰቦች በተቅማጥ የሚሰቃዩ ሰዎችን ይፈውሱ እንደነበር መረጃዎች ተገኝተዋል የበዓድ አምልኮ ጅማሬም ይኸው ለጥያቄዎች መልስ የመስጠት ጥድፊያ ነው ለምላሌ ግለሰቦች አስማቶችን ሲስሩና ሲሆኑ ባዩ ጊዜ ህዝቦች ለዘመናት በአእምሯቸው ይክዋቸው የራሱ ጥላ ፀሀይ ጨረቃ ውቅያኖስ ከዋክብት ተራራና ዛፍ በአንድም ሆነ በሌላ ያይተው የነበሩትን ጥያቄዎች ለተአምራት ባለቤቶች በማቅረብ የነገሮች ሁሉ ሚስጥር መልኩ ልዕለሰብን ፍሰጋ በቅርቡ ያገኛቸው ምላሾች ሆነው እንደቆዩ መገመት እነሱ ዘንድ እንደሚገኝ ማመን ያቡ ቆይተውም ያመልኳቸውና ጣኦታት እየስየሙ አይከብድም እነዚህ ግዑዝ ነገሮች ደግሞ በጊዜ ሂደት ወካይ አምሳያ እየተበጀላቸው ይዘክሯቸው ጀመር ጣኦታት እየተመሰሉ ለልዩ ልዩ እምነቶች መፈጠር ምክንያት ሆነዋል አስማት በየሁኔታው የሚከስት ቢሆንም የጥንት ስው ዝናብ በወቅቱ ሳይክንብለት አማልክትን መሰረት ያደረጉ ሀይማኖቶች በሰው ልጅ የታሪክ ጉዞ ትልቁን የታሪክ ሲቀር ያን የሚመስል ክዋኔ ትርዒት በማቅረብ ለልዕሉስብ ጥያቄ ያቀርብ ነበር አስማት ጅረት ይዘው ፈሰዋል ባቢሎናውያንና ግብጻውያን በፀሀይ በጨረቃና በከዋክብት ብዙውን ጊዜ የሚፈለገውን ነገር የሚመስል ክዋኔ በመስራት ይመስረታል ለምሳሌ አማልክት ያምኑ ነበር እንሰሳትና የዱር አራዊትም ሳይቀሩ ትልቅ የእምነት መሰረት በማሳዎቻቸው የዝናብ እጥረት ሲያጋጥማቸው የስሜን አሜሪካ ኦማፃ ኢንዲያ ህዝቦች ሆነው አገልግለዎዋል ሂንዱዎች በአንድ ወቅት በሚሊዮን የሚቆጠሩ ጣኦቶች በባልዲ በተሞላ ውዛ ዙርያ ሆነው በመደነስ ከመሀከላቸው የተከበረው ሰው ውፃውን እንደነበሯቸው ተዘግቧል ቻይናውያን የሚያምኑባቸው የተቀደሱ ተራራዎችና ወንዞች በከፊል ከጠጣስት በኋላ ወደስማይ እንዲተፋው ይደረጋል የተፋው ውፃ ተመልሶ ወደ ያሏቸው ሲሆን በሀዘናቸው ጊዜ የነዚህን ቀደምት አማልክት በማሰብ ይፅናናሉ መሬት ሲረጭ የዝናብ ተምሳሌት ተደርጎ ስለሚታስብ በአጭር ጊዜ ውስጥ ዝናብ ምንም አንኳ የተወሰኑ ሰዎች እነዚህን ተግባራት በዓድ አምልኮ አድርገው እንደሚከተል ተስፋ ይጣላል ዝናብ ከዘነበ ያ ስው በጎሳው ትልቅ ቦታ ያገኛል የሚቆጥሯቸው ቢሆንም ብዙዎቹ መደበኛ ሀይማኖቶች ተመሳሳይ የባእድ አምልኮ ይናዎችም ለተመሳሳይ የዝናብ መጥፋት መፍትሄ ፍለጋ አንዱን ጣአታቸውን ከሴተ መቅደስ በማውጣት ፀህይ ላይ ያስቀምጡታል ይህም የሚደረገው ጣአቱ የሀዩ ቅጥያዎች አሏቸው የተወሰኑ ተራራዎችና ወንዞች ልዩ ልዩ ቅርፅ ያላቸው አለቶች ገሩ ከር ረጅም አድሜ ያስቆጠሩ ዛፎች ወዘተ በመደበኛ ሀይማኖቶች ውስጥ ሰፊ ቦታና ከበሬታ ተሰምቶት ዝናብ እንደሚያስፈልግ እንዲረዳና እንዲያዘንብላቸው ስማ ። ሌላው በአንድ ወቅት በህዝቦች ዘንድ ሰፊ ተቀባይነትን አግኝቶ የነበረውየበዓድ የሚያገኙበት አጋጣሚ አለ እነዚህ ቅዱስ ተፈጥሮዎች ባሉበት ትላልቅ አልኮ ማጃ ቤተመቅደሶችና የማምለኪያ ማዕከላት ይሰራሉ ለምላሌ የጋንግስ ወንዝ በሂንዱ አማኞች አይነት ድግምት ነው ይህ እምነት መሰረት የሚያደርገው በአንድ ን ዳሰሳኃይሣኖት የአንድ ግለሰብ የሆነን ነገር አስቀርቶ በመያዝ በመውሰድ በዚያ ነገር ልዩ ልዩ መዛ በመፈፀም በግለሰቡ ላይ ተፅእኖው እንዲደርስ የማድረግ ዘዴ ነው ይህም ዮ እስከ ቿው ክዘመን ድረስ ድግምት በተለይ በአውሮፓ ትልቅ ማህበረሰባክ ቀውስን አስከትሏል በበ እና በ በእንግሊዝ ህግ ድግምት መስራት ት ልነ ወንጀል ተደርጎ እንዲታወጅ ያስገደደውም ይኸው ተፅእኖው ነበር ከከዋክብት ጥናት ወደ ከዋክብት እምነት የፀሀይ የጨረቃና የከዋክብት አቀማመጥ ለሰው ልጆች አስደናቂ እንደሆኑ ለዘመናት ቆይተዋል ከክዋክብት ጋር የተያያዙ ትንቢቶች ከክርስቶስ ልደት በፊት ስንድ ሺህ ስምንት መቶ ዓመት ጀምሮ በተለይም በሜሶፓታሚያ ይዘወተር እንደነበር መዛግብፋ ያወሳሉ በከዋክብት አቀማመጥ ሳይ ተመስርተው ባቢሎናውያን የጉዞ እቅድን ከማውጣት ጀምሮ ለያሌ ጠቃሚ ውሳኔዎችን ያሳልፉ ነበር ከዚህም በላይ ግብፃውያን ሶሪያውያን ቻይናውያን ህንዳውያን ግሪኮችና ሮማውያን የፀሀይንና የከዋክብትን አቀማመጥ ተንተርሰው የየራሳችውን የቀን አቆጣጠር ለመቀመር ችለው ነበር ከስነከዋክብት ጥናት በመነሳት የፀሀይና ጨረቃ አቀማመጥ በምድር ላይ በሚኖሩ እንቅስቃሴዎች ላይ ተጽእኖ ማሳደር እንደሚችሉ መናገር ይቻላል ለምሳሌ የውቅያኖሶች መጠን መጨመርና መቀነስ ከፀሀይ ጋር ባለው ተዛምዶ የተነሳ በመሆኑ እንዳለበት ማስረጃ አድርገው ያቀርቡታል ለዚህም ነው ግብፃውያን ሲሪስ ኮከብን የናይል ለሰማልዘክት ብለው የሚጠሯት ከዋክብት ምድራዊ በሆኑ ተፈጥሮዎች ያላቸውን ተጽእኖ ተከትሎ መሰኮታዊ ኪ እንዳላቸው በመገመቱ የወደፊቱን ለመተንበይ እንደሚረዱ ታመነ በዚህ ሁኔታ ለስትሮኖሚ አስትሮሎጂን ወለደ የአገር ነገሰታትና ታላላቅ ሹማምንት ኮከብ ቆጣሪዎችን በለገራዊ ጉዳዮች ሳይ ጠቃሚ ውሳኒዎችን እንዲወስኑ እንዲረዷቸው በአማካሪነት መያ ተቶችን ግለሰቡን ምስል በስም ላይ በመቅረፅ ስሙን ወረቀት ሳይ ፅፎ በማቃጠል የግለለቡን የፀጉር ወይም የጥፍሩን ቁራጭ መሬት ላይ በመቅበር ወዘተ ሊፈፀም ይትላል ይሀን አስቀድሞ መናገር ልዩ መለኮታዊ እውቀትን አይፈልግም የናይል ወንዝ ዓመታዊ ሙሳቶና ንድብ ጥሰት ሲሪስ የተባለችውን ደማቅ ኮከብ ተከትሎ የሚመጣ ነው ነገር ግን ለማኞች እነዚህን መሰል የሰማይና መሬት የተፈጥሮ ግንኙነቶችን በማየት የፈጣሪ አጅ ባቢሎናውያን ከዋክብትን የፈጣሪዎቻች በዚህም ምክንያት የጨረቃና የፀሀይ ግርዶሽ የተወርዋሪ ኮከቦች መጀ በር ክስተቶች በምድር ላይ ላለ ነገር የመጥፎ ምልክት መገለጫ ሆነው መታሰብ ይር ማረጋገጫም በተለያዩ ጊዜ በኖሩ ኮከብ አዋቂዎች የተዛፉ አያሊ መዛገብት ወር ቀብር ውስጥ መገኘታቸው ነው ከባቢሎናውያን ተነስቶ ወደ ግብል ሶሪያ ፐርሺያ የተወራረሰው የኮከብ ትንበያ የኋላ ኋላ የምስራቅ ሕንድ ህዝቦችና ቻይናዎችም የራሳቸውን የኮከብ አተነባበይ ዘዴ እንዲቀይሱ አድርጓቸዋል ዛሬ የምናየውን ወጥ የኮከብ ቆጠራ አይነት ሰመፍጠር የመጀመርያዎቹ ግሪኮች ናቸው በኛው ክቨመን አካባቢ ክላውዲዎስ ፕቶሎሚ የተባለ ግሪካዊ የኮከብ አዋቂ አራት ጥራዝ ያላቸው «ቴትራቢብሎስ የተሰኙ መፅሀፍትን አዘጋጀ እነዚህ ጥራዞች እስከዛሬም ለሚሰራባቸው የአስትሮሎጂ እንቅስቃሴዎች ማጣቀሻ ሆነው ያገለግላሉ ከዚህም የልደት ሰንጠረዥን በማመሳከር የስው ልጅን የወደፊት እጣ የሚተነብይ ናታል አስትሮሎጂ ተፈጠረ ይህ የትገበያ ዘዴ የፀሀይን የጨረቃንና የሌሎች ፕላኔቶችን አቀማመጥ ግለሰቡ በተወለደበት ቅፅበት ከነበራቸው አቀማመጥና ከተወለደበት መልከዓምድር ጋር አመሳክሮ ትንታኔን ይስጣል በኛውና ቋው ክዘመን አስትሮሎጂ በተለይ በምዕራቡ ዓለም ከፍተኛ ተቀባ ይነትን አገኙ ዩንቨርስቲዎች ይህን መስክ እንደ አንድ የትምህርት ዓይነት መስጠት ጀመሩ የተጽእኖ ክልሉም እየሰፋ መጣ ለዚህም እንደ ማስረጃ የሚቀርበው ብዙዎቹ የሼክስፒር ስራዎች የአስትሮሎጂ ተጽእና የተንፀባረቀባቸው መሆኑ ነው ከዚህም ባሻገር በወቅቱ የነበሩ ፍርድ ቤቶችና ባላባቶች የግል የኮከብ አዋቂ መቅጠር ጀመሩ የጦርነት እቅዶች የቢዝነስ ስራዎች ምህንድስና የጉዞ መርሀግብሮች ወዘተ ያለ ኮከብ አዋቂዎች ቅድሙምክር የማይታሰቡ ሆነ ከሀገር መሪዎች እስከ ተራ ዜጎች ድረስ እጅግ ከበለፀጉ አገሮች እስከ ታዳጊዎች ይህ ባቢሎን ተወልዶ ግሪክ አድጎ በአረቦች የበለፀገው ምስጢራዊው የአስትሮሎጂ ዓለም ዛሬም ድረስ ሚሊዮኖችን ያሳመነ ክስተት ሆዒል ው መናርያ አድርገው ግሪክ ሮምና አረቢያ ናች ይርስ ር ር ር ዳሰሳዘኃይማጥት ሐይማኖቶችና አስትሮሎጂ ቅዱሳን መፅሀፍት ቀደምት ህዝቦች በኮከብ ቆጠራ ይጠቀሙ እንደፌረ ከመግለዓቸውም ባሻገር የብዙ ነቢያትን ገድል ሲተርኩ የከዋክብት ትንበያ በአንድም ሁነ በሌላ መልኩ እንዳገዛቸው አልያም የታሪካቸው አካል አድርገው የተቀመጡባቸው አያሊ አንቀፆች ይገኛሉ ያም ሆኖ ሐይማኖቶች አስተሮሎጂ የሚጨበጥ ሳይንላዊ አውነት እንደሌለው ከመሞገት የቦቨነብት ጊዜ የለም የአሰስተሮሎጂ አዋቂዎች እንደሚሉት ፀሀይ ጨረቃ ከዋክብትና ፕላኒቶች በመሬት ላይ ባሉ ነገሮችና ሁኔታዎች ተጽእኖ ያሳድራሉ የነዚህ ሰማያዊ ተፈጥሮዎች አቀማመጥም ከአንድ ግለሰብ የመወሰጃ ቅፅበት ጋር ተያይዞ በግለሰቡ ላይ ተጽእና ይኖረዋል ብለው ይሞግታሉ ብዙዎቹ ሀይማኖቶች ግን የአስትሮሎጂን ሳይንሳዊነት ጥያቄ ውስጥ ይከታል ያሏቸውን ነጥቦች ያነሳሉ ይኸውም ቃ ኮፐርኒክስ ጋሊሊዮና ኪፕለርንን የመሳሰሉ ስመገናና የከዋክብት አጥፒዎች እንዳረጋገጡት ከሆነ መሬት የህዋ ማዕከል እንዳልሆነች ነው ከምድር ሆነን እጅብ ብለው የምናያቸው ከዋክብትም እንደምናስበው በቡድን ያሉ አይደሉም ከመሬት ጋር ያላቸው ርቀትም እንዲሁ የተለያየ ነው ስለዚህ የከዋክብትን እንቅስቃሴ ተንተርሶ የሚሰጥ ትንተና ሁሉ ሀሳባዊ ነው ምክንያቱም ከላይ የተነሱት ሀቆችን ከግንዛቤ አያስገባም ዩራነስ ኔፕቶን እና ፕሉቶ በቀደምት የከዋክብት አጥፒዎች ዘንድ የሚታወቁ አልነበሩም ምክንያቱም እነዚህ ክፍሉዓለማት የተገኙት ከቴሌስኮፕ መፈጠር በኋላ ነው ታድያ አንዴት ከዋክብቱ በማይታወቁበት ወቅት ከተቀረፀ የአስትሮሎጂ ሰንጠረዥ ውስጥ ተካተው ተጽእኖ ሊያሳድሩ ቻሉ። ቢሃከር እንደሚያስቀምጠው የህንድ ሚትሎጂ እጅግ ውስብስብ የሆነ ታሪክ ያለውና መነሻውና መድረሻው ያልለየጸት ነው ብሎታል ቀጥለን የቂሂንዱይዝምን አጀማመር እንመለከታለን የሂንዱይዝም ጥንታዊ መስረት ከአለማችን በአማካይ ከ ስዎች እንዱ የሂንዱይዝም እምነት ተከታይ መሆኑ የእምነቱን ስፋት የሚያሳይ ነው በ በተገኘ መረጃ መሰረት በግምት ሚሊዮን ን ዳሳሳኃይማጥ የሚጠጉ ተከታዮች አሉት ነገር ግን ከጥቂት አማኞች በስተቀር አብዋሃው የፈንዲ ተከታይ በህንድ አገር ብቻ የተወሰነ ነው ይህ እውነታ የሂንዱይዝምን ጥንታዊ እንድንመረምር ፍንጭ ይሰጠናል አንዳንድ የታሪክ ፀሀፍት እንዳስቀመጡት የሂንዱይዝም አምነት መለረት የኮ ር ከዛሬ ዓመታት በፊት ነጣያለ ሀ የቆዳ ቀለም ባላቸው የአርያን ህዝቦች ከሰሜን ምዕራብ ወደ ኢንዱ ሸለቆ አሁን ህንድና ፓኪስታን የሚገኙበት ቦታ በተደረገ የህዝብ ፍልሰት ዐብፎዐ ነው እነዚህ ህዝቦች ከኢንዱ ሸለቆ ወደ ጋንገስ ወንዝ ዳርቻዎችና ወደተቀረው የህንድ ክፍል ተበታተኑ የታሪክ ተመራማሪዎች እንደሚሉ የሀይማኖቱን እሳቤ እነዚህ ፈልሰው የመጡ ሕዝቦች የወረሱትና ያመጡት ከጥንታዊይጹ ኢራናዊያንና ባቢሎናውያን አስተምህሮ ነው የዚህ አንዱ ማስረጃም እንደብዙዎቼ የተቀሩት እምነቶች በሂንዱዎች ሀተታፍጥረት ፎነዐ ውስጥም ስላ ታላቁ የጥፋት ውሀና ስለ ሰው የአንድ ወቅት ገነታዊ ኑሮ በስፋት መገኘቱ ነው የሚሉ የታሪክ ተመራማሪዎች አሉ ሰርጀን ማርሻል የተባሉ የከርሰ ምድር አጥፒ እንደሚሉት እነዚህ ቀደምተ ሕዝቦች እዚህ አካባቢ ከመስፈራቸው በፊት በአካባቢው ልዩ ልዩ ጣኦታት የነበሩ ሲሆን ይህም የአሁኖቹን የሂንዱ ቅርንጫፎች እንዲፈጠሩ ረድቷል ለምሳሌ ታላቋ የጣኦታት አናት በነፍሰጡሩ አምሳያ ተወክላ ትገኛለች « ወንዱ አማልክት» የውስጥ እግሮቹን በታፋው ላይ አጠላልፎ የዮጋ አቀማመጥ ይታያል ይሀም አማልክት ሲቫ ይባላል ኢሪፋሊክ ታቦት ደግሞ በልዩ ልዩ እንስሳት ተከቦ ይገኛል እስከዛሬም ድረስ ሊሲቫ የልምላሜ ጣኦት ተደርጎ ይታሰባል ይህም ከሂንዱዎች በፊት በነበሩ ህዝቦች የታየ ነበር ሳን ካራንናንዳ ስዋሚ የተባሉ የሂንዱ ሊቅ በዚህ አይስማመም «መጀመርያ የተቀደሱት ጣኦታት ሲቫሲንጋ የአሳት የፀሀይና የብርሀን ምልክቶች ነበሩ እንጂ የእምነቱ ቀርንጫፎች በነዚህ ጣኦታት የመጡ አይደሉም የበኋላ ክስተቶች ናቸው» በከ ይዝም መሰረ ት ጾሯወፈሐረ ርህሆሪ ዐ የክሮ ሀያሮ ከር በረዥም የጊዜ ጅረት የሂንዱ እምነት አፈታሪኮችና ሀተታፍጥረቶች በሙሉ እየተቀየጡ በፅሁፍ መልክ መዘጋጀታቸው የሂንዱይዝምን ቅዱሳ መፅሀፍ ፉጠረ ምንም አንኳ የተቀደሱት ፅሁፎች ሰፊ ቢሆኑም ከነሱ ውስጥ ግን ወጥና ግልፅ የሂንዱ አስተምህሮ ማግኘት ቀላል እንዳልሆነ ብዙዎቹ የስነ መሰኮት ጠበብት ይናገራሉ የሄንዱዶ ዝም ቅዱሳን መፅሀፍት የሄንዱ የደም። ስብስቦችን ማለትም ግ ጤጳ ሳማ ዳ ያጁር ቪዳ አትህሀርቨ ቬዳን ይተታጳ ኦነዚህ ስብስቦች መጠናቀር የጀመሩት ከጥንት ጀምሮ ቢሆንም የተበአተቁት ዘቦች መቶ ዓመተ ዓለም ነው በቬዳ ቅዱስ መፅሀፍ ላይ የኅላ ኋላ ብራህ ማላስና ኡፓኒ ሸድስ የተባሉ በእፎቻ ተከተውበታል ከክርስቶስ ልደት በፊት ከ ዓዓ ጀምሮ እዝተፃ የሚነገርለት ብራህማናስ የሀይማኖታዌዊ ስርዓቶች አፈዓምና ቻች አቀራረብ ላይ ያተኩራል ኡፓኔሻድ ደግሞ ጥሬ ትርጉሙ ከመምህር ጋር ሠቀመጥ ማለት ሲሆን ከ ዓዓ እንደተፃፈ ይነገራል የዚህ የኡፓኒቫድ ቅ ጥብኖ የሄይማኖቱን መሰረታዊ እሳቤና ድርጊት ምክንያትን መተንተን ነው ለምሳሌ ሰምሳራ « የተባለው የሂንዱይዝም ቀኖና ነፍስ ከፍጡር ተሸጋጋሪ እንደሆነች ያብራራል የካርማ ቀኖና ደግሞ የቀደምት ፍጡራን ተግባር ለአሁኑ ማንነታቻችን ምክንያት እንደሆነ ይገልፃል ሁለቱም የሀይማኖቱ መሰረታዊ ቀኖናዎች በዚሁ በኡፓኒሻድ መጽሀፍ ውስጥ በስፋት ይገኛሉ ሌላው ስብስብ ኾራና የሚባለው ሲሆን በውስጡ ስለ ሂንዱ ጀግኖችና ሌሎች በጣኦታት ያተኮሩ ሀተታ ፍጥረቶችን አቅፎ ይዚል ከዚህ በተጨማሪ ራማንያና ማፃብ ፃራታ የተባሉ ጀጋኝተራኪ ግጥሞች ይገኛሉ እንደ ታሪክ ተመራማሪው ኤፖርታሰራቲ አገላለፅ ራማንያና መሀብሀራታ እጅግ አስደናቂና ጥንታዊ ከሆኑ የዓለማችን ስኑፅሁፎች የሚመደቡ ሲሆን ከክርስቶስ ልደት በፊት በኛ ክክመን እንደተናፉ ይገመታል ፅሁፎቹ በሂንዱዎች ዘንድ እንደ አርአያ ምላሌ ስብ የሚታወቀውን የታላቁን ራማ ታሪክ የያዘ ነው ራማ ስባተኛው የቪሽኑ የልጅ ልጅ ነው ተብሎ ሲታመን ስሙም በማህበረሰቡ አንደ ስላምታ ያገለግላል ማሃብሃፃራታ በአማኞቹ ዘንድ « ያምሪልጳና ሰርዓኦ የጎፇ መመርይ በሚል ይታወቃል የዚሁ አካል የሆነው ባጋቫድ ጊታ የሀይማኖቱን የሞራል ስርዓት ሂቂዩት በቅልሉ የያዘ ነው ከጥራኮቹ ውስጥ ቬዳ ብራህማናስ እና ኡፓኒሻድ በቅድስናና ብፅዕና የተገለፁ ሃበ ናቸው ተብሎ ይታመናል ሌሎች እንደ ኙራናስ ደግሞ በሰዎች የተፃፉ እንደሆኑ ይታመናል ለምሳሌ ማኑ የተባለው ክፍል በሰዎች ትውስታ ተፃፉ ከሚባሉት ዳሰሳዙኃሬ ይማሩ የሚመደብ ሲሆን የህንድን ህብረተሰባዊ መዋቅር ኑ ጸ ይሰጣል ሌሎች ከሂንዱይዝም መፅሀፍት የወጡ አስ ከ ተሳሰቦችን ቀጥለን አንመለ ማብረር ከታለን የሂንዱይዝም አስተምህሮና መስተጋብር ልክ እንደ ብዙዎቹ እምነቶች ሁሉ ሂንዱ ተዕለት መስተጋብራችንን የሚያንፁ መሰረታዊ እሳቤዎ አሂምሳ የተባለውና ከፉ የኖረው ሞህንዲስ ሰላማዊነት የሚለው ፅንገሰ ሀሳብ ነው ማንኛውንም ፍጡር መግደልም ሆነ በማንኛው አይገባም ይህም ሂንዱዎች እንደ ላም አንዱ ምክንያት ነው ለዚህ አስተምህሮ ከረር ያለ አቋም ያላቸው ከክርስቶስ ልደት በፊት የተፊጠረቤ ጄይኒዝም የተባለው የሂንዱይዝም ቅርንጫፍ ተከታዮች ሲሆኑ ለማንኛውም ህይብ ጤ ፍጡር ትልቅ ጥንቃቄ በማድረግ ይታወቃል እነዚህ የጄይኒዝም አማኞች ነፍላትን ላለመጨፍለቅ በባዶ እግራቸው የሚሄዱ ሲሆን ከዚህም በላይ በስህተት ነፍላትን ላለመዋጥ ሲሉ የአፍ ጭንብል እስከ ማድረግ ይደርሳሉ ሌላው ሂንዱዎች በዓለም አቀፍ ደረጃ የታወቁበት ቫርና የተባለው ማህበረሰባዊ አርክን ር ፎ የፈጠረው ሀይማኖታዊ አሳቤ ነው ይህ ህብረተሰባዊ አርከን በቡድሃዎችና በጃይንስ ተቀባይነትን ያጣ ይሁን አንጂ በሂንዱዎች ዘንድ ዛሬም ድረስ በስፋት ያለ ጉዳይ ነው በዚህም መሰረት አንድ ሂንዱ ሲወለድ በምንም መለኩ ሊያመልጠው በማይችለው መልኩ ከማህበረሰብ እርከን ስርዓቱ ውስጥ የአንዱ አባል ይሆናል ሆኖም ይህ የሆነው በካርማ ህግ መሰረት ነፍሱ በቀድሞ ህይወቷ የሰራቸው የስራ ውጤት ነው ተብሎ ስለሚታመን ማህበረሰቡ ስርዓቱን በፀጋ ይቀበላል ይህ የማህበረሰብ አርከን ስርዓት አንዴት አንደተጀመረ ለማየተ የሂንዱን ስነ ሀተታ ፍጥረት ማየት ጠቃሚ ይሆናል የሂንዱዝም መሠረታዊ እምነት ብራህማን የሚሜባል መነሻና መድረሻ የሊለው አንድ ልዕለመንፈስ ዓለምን አንደፈጠረ ያምናልሱ ብራህማን በቅሚያ ማኑ የሚባል ፅው ፈጠረ ሰለዚሀ ፍጡራን በሙሉ ከማኑ የተገኙ ናቸው ማለት ነው ይዝምም አስተሳሰባችን ች አሉቶ ከነዚህም መሀል ጋንዲ ዝነኛ የሆነበት ነውጥ በዚህ አስተምህሮት መሰረት ፃ ም መልኩ በፍጡራን ላይ እክል አባብና አህያ የመሳሰሉ አንስሳትን የሚያ የፅለኑ ኣንዱ ጎልባና ንዱዎነ መፍ ከብሩበፋ የሰው ልጆች ከማኑ ተገኙ እንጂ ሁሉም በእኩል ሁኔታ ት ሰዎች የተለያዩ መብትና ግዴታዎች የስራ ድርሻዎ ዳሪ። ጾ ለሰያዖሚና ድ» ፅው ሆኖ ዶይወጎዳ ዳሰሳ ዘ ግናነ ማጠቃለያ የት በሂንዱይዝም እምነት መሠረት የሁሉም ነፍሶች ምንጭ ብራሀማን ነሁ ንሽ ፍፁም አይሞትም ስለዚሀ ነፍስም ዘላለማዊ ናት ማንኛውም ፋጤር ጻን ነፍሱ ከስጋው ወጥታ አዲስ በሚወለድ ፍጡር ትገባለች በሂንጴ ማዘረሰ መሰረት ከዝቅተኛ መደብ የተወለደ አንድ ሂንዱ የፈለገውን ያህል ደግና ር ርከን የተሻለ ሕይወትን ሊጎናፀፍ አይቻለውም ይህ ሂንዱ መልካም መሆኑ የሚያተርፍለ ቢኖር ከሞተ በኋሳ ነፍሱ ወደተሻለ መደብ የመቀላቀል እድል ማግኘቷ ነው ከ ሕይወቱ መልካም ባይሰራ ግን በቀጣይ ሕይወቱ ዱዳ አሊያም ውሻ በጣ ከከፋም ቱ ካ ሆኖ የመወለድ ክፉ እጣ ሊያስከትልበት ይችላል መልካሞች ወደ ከፍተኛ መደብ ዒ ነፍሶች ደግሞ ወደ ዝቅተኛ መደብ ብሎም ወደ አስፈሪ እንሰሳ የሚለወጡበት ምክ የካርማ የሕይወት ሀግ ሁሉም ነፍስ የእጂን ማግኘት አለባት ስለሚል ነው እስከሁን ሂንዱይዝም እንዴት እንደተመሰረተ እንደተስፋፋና በብዙ አማስክኑ ውስጥ ሆኖ ነገር ግን በአንድ አምላክ በራህማን እንደሚያምን አይተናል ሀይማኖቱ ፍቅርንና ለእንስሳት ጭምር ርህራሄን እንድናደርግ ይሰብካል በሌላ መልኩ ከአምነሩ ውጭ ላሉት በቀላሉ ለመቀበል አዳጋች የሆኑ እንደ ሬሳ ማቃጠልና የህብረተሰብ እርከን ስርዓት ር ያሉ የሀይማኖቱ ገፅታዎች ሲድሀርታ ጋውትማ ዐድነ ከክርስቶስ ልደት በፊት በፀ አካባቢ አዲስ አይነት እምነት ይዞ እንዲነሳ ምክንያት ሆነ ውታል ይህ በሲድሀርታ ጋውትማ በሰሜን ምስራቅ ህንድ ከሂንዱይዝም የተወለደዑ እምነት ቡድሂዝም ሲሆን ቀጥሎ ባለው ምዕራፍ በስፋት ይዳሰሳል ወደዚያ ከማለፋችን በፊት ግን ሂንዱይዝም ያፈራቸው ሌሎች ሁለት ተጨማሪ ሀይማኖቶችን በአጭሩ እንቃኛ ለን ኑ ዛኑ ት ነዢ እኩል ሲክሂዝም የሂንዱይዝም ሀዳሴ ከ ሚሊዮን ሀዝብ በላይ ተከታይ እንዳለው የሚነገርለት የሲክህ ሀይማናት ንያት ሁለት ጎራዴዎች ተጠላልፈው በመሀላቸው ክብ ቅርፅ ባለው የሀይማኖቱ መለያ ምነት ይታወቃልለብዛኛዎቹ የዚህ ሀይማኖት አማኞች በህንድ ኾንጃብ ክልል ተወስነው ዳሰሳኃይማኖት ወርቃማው ቤተመቅደስ የሚባለው የእምነት ቦታቸው ሰው ስራ ል የሲክሆች ቅዱስ ከተማ በሆነችው አምሪስታር ይገኛል ሰ ቸው ሰማያዊ። ዖል ሃሌላን ንብረት አትመኘ የሌላን ሜሰት አትፍቀድ ለቶዋዘ አሰካሪ መጠጥ አትጠጣ አንዳንድ ሃሰነመለኮት ተመራማሪዎቹ የቡድሂዝምን ክፍፍሉች በአዝፁ ያተፊጠሩች አነዚህን ኦምሰት ትዕዛዛት ለመተርጎም ባሳዩት ልዩነት እንደሆነ ይኃኒ ምሌ ያሌላን ንብረት አትመኝ የሚለው ትዕዛዝ ጭራሹኑ ንብረት አለግፍራት ተደ ተወሰዕጳል አትግደል የሚለው ደግሞ ለጥቃቅን ነፍሳት እንኳን ላለመግደል ጥንቃቄ እንዳያደርጉ መነሻ ሆኗቸዋል የሌላን ሚሰት አለመመኘት ፍፁም ከገብረስጋ ገንኙነዘ መታቀብ ነው ብለው የሜያሰቡ ክፍሉች እንዲፈጠሩ አድርጓል ይህም የሀይግናት ዞፍፍል እንዴተ በቀላሉ ሊፈጠር እንደሚቸል ጥሩ ማሳያ ነው ይሳሉ ኸ ፈለን መሄድንና የማንንም አር ካኳ ሯ ተመመ መጨጨርኤፌ ዳሰሳዛኃይማኖት የዘድችኾም መስፋፋት የቡድሃን ትምህርተ የተቀበሉት የመጀመሪያዎቹ አምስት የቡድፃ በመባል ይጠራሉ እነዚህ ቀሳውስት ከቡድፃ ጋር በመሆን ስበካቾ ና እንደጀመሩ ይነገራል ከተለያዩ የህብረተስብ ክፍሎችም በአያሌኩ አፌር እምነት ተሳቡ ቡድሃ በተወለደ በ ዓመቱ ከዚህ ዓለም በሞት ሲለይ ብዙ ተከታዮችን ቫ በሪክ ልደት በፊት በኛው ክበመን ከቡድፃ ህልፈት ከ ዓመታት በኋላ ህ ሀይማኖት መስፋፋት አንደ ስኬት የሚታይ አጋጣሚ ተፊጠረ አብዛናውን የህንዬ ፆን በስሩ አድርጎ የነበረው ንጉስ ኦሳካ አዲሱን የቡድፃን እምነት በመቀበል ሀገሪቴ ዘባ ያላትን ድጋፍ አሳየ ይህ ንጉስ ለዚህ እምነት በመንግስት ደረጃ እውቅና ከመስጠቱም በላይ ትልልቅ የእምነቱን መታሰቢያ ሀውልቶችን ገንብቷል በተጨማሪም የሀይማኖት አባቶች ካውንስል በማቋቋምም «ተራው» አማኝ የምክር አገልግሎት እንዲያገኝ ረደቷል ከዚህም ባሻገር ንጉሱ የቡድፃ ሚሽነሪዎችን በማደራጀት ወደተቀሩት የህንድ ክፍሎችና ወደ ሲሪላንካ ሶሪያ ግብፅና ግሪክ ልኳቸዋል በቪህም ምክንያት ቡድዒዝም የሀንድ ሀይማኖት መሆኑ ቀርቶ ዓለም አቀፍ ይዘትን ያበ ለዚህም ይመስላል ንጉስ ኦላካ ሐቡድዛ ቀጥሎ የመጣው ቡድፃ» እየተባለ የሚወደሰው ከስሪላንካ በመነሳት ቡድሂዝም ወደ ምስራቅ ማለትም ማያንማር በርማ ታይ ላንድ እና ሴሎች የኢንዶ ቻይና ክልሎች ለመስፋፋት ችሏል ወደ ስሜን አቅጣጫ ካሽሚርን ጨምሮ መካከለኛውን እስያን አካሏል ከአንደኛው ክከመን ጀምሮም የቡድፃ ቄሶች የማይደፈሩ በረህዎችንና ተራሮችጉ ተሻግረው ሀይማኖቱን ቻይና ለማድረስ በቅተዋል እምነቱ ከቻይና በመነሳትም በቀላሉ ኮሪያና ጃፓን ተሻገረ ቡድሂዝም የህንድ ስሜናዊ ጎረቤት የሆነችውን ቲቤትን ቢዘልቅም ከአካባቢው ጾምት እምነት ጋር ተቀላቅሉ ሀይማኖታዊና ፖለቲካዊ መልክ በመያኑ ላማይዝም የሚባል ቅርንጫፍን ፈጠረ በአጠቃላይ ቡድሂዝም በፅኛውና በኛው ክክመን በደቡብ ምስራቅ እስያና በሩቅ ምስራቅ በተደራጀ ሁኒታ ተስፋፍቶ ጠንካራ መሰረት ሲይዝ ዘተቃራኒው እምነቱ በተወለደባት ሀንድ ግን መሰረቱ እየተናደ ነበር ቄሶች ሳንጋ ውን በጋንጀስ መመ ንር እእ አ ማናት ህንድ የቡድሂዝም መወለጃና መክሰሚያ ከሯው ክዘመን ፆምሮ ጠንካራ ዓለም ዓቀፍ አምነት አየሁ የመጣ ው በህንድ ግን እየከሰመ ነበር የመጣው የቪህም ምክንያት ሁለት ነ የቡርር ተ ቀጻኮ ቀሳውስት ከእምነቱ ይልቅ የፍልስፍና እውቀቶች ላይ በማተኮራቸጡ ጋር ያላቸው ግንኙነት እየላላ መምጣቱና በሀገር ደረጃ የህንድ ንጉሳንን አምነቱ በሂንዱይዝም ተውጦ እንዲቀር ዳርጎታል በህንድ የነበሩ የቡድሃ ቀዱሳን ስፍራዎች ማለትም የጋውትማ «ከተፈ ው ተው ሉምቢኒኔፓል ቡድሃ መገለጥን ያገኘበት ቦታ በቡድሃ ጋስና ሌሎችም ፁ አንፀባራሪ የነበሩ ታላላቅ ቅርሶች ፈራርሰዋል በው ክቨመዝኡ ኣምነ ሂዝ ከተወሳደበት ሀገሩ ህንድ ጠፍቷል ለማለት በሚቻልበት ደረጃ ደርሶ ነበር በያኛው ኣዘመን ቡድሂዝም መልኩን መቀየር ያዘ በቻይና ሞንጎሊያና ቲቢ ድንተኛ የፖለቲካ ሰርዓቶ ለውጥን ተከትሎ በሺዎች የሚቆጠሩ ቤተመቅደሶችና ገነነ ወደሙ አያሌ የሀይማኖቱ ቀሳውስት ተሰደዱ ታሰሩ ተገደሉ ያም ሆኖ ግ የባዙ ሪለታዊ አኗኗርና እንቅስቃሴ ከቡድሂዝም ተፅእኖ ሊላቀቅ አልቻለም ከዚሁ ከፍለ ከ ወዲሀ በአውሮፓና ሰሜን አሜሪካ «አውነትን ከውስጥ መፈለን» የሚለው የቡደነ ፍልስፍና ተልቅ ተቀባይነትን እያገኘ መጥቷል የሚዲቴሽሸን ተግባርም በከተሜ የኑር ወከባ ለናወዙታ ምሪራባውያን ትልቅ መተንፈሻ ሆኖላቸዋል የቡድሂዝም መሰነጣጠቅ ምንም እንኳን ቡድሂዝም አንደ አንድ ወጥ ሀይማኖት ይጆመር እንጂ ሄ በጥቀሉ ቡድሂዝም ሰንል በሰሩ አያሌ ቅርንጫፍ አምነቶችን የያዘ ሆኖ አናገዋለ ክፍፍሉ መሰረት ያደረገው የቡድሃን ተፈጥሮና አስተምህሮ በመተርጎም ላይ ይሁን እጻ በአካባቢያዊና ባህላዊ ተጽእኖ ምክንያት ሁሉም ቅርንጫፍ እምነቶች ቡድሂዝምን ሸዢየ ዜማ እንዲቃኙተ አስሰቸሏቸዋል በዚህም ምክንያት ሁሉም ቅርንጫፍ እምኮነ የሃይማኖታዊ ስርዓት አተገባበር የተለያየ አስተምህሮና ቅዱሳን መፅሀፍት አሏቸቃ። በአንድ እጅ ስናጨበጭብ የምንሰማው ድምፅ ምን አይነት ነው የሚሉ እንቆቅልሻዊ ጥያቄዎችን ያነሳሉ የዚህ እሳቤ ዓለም ለስነ ስኔ ሰኑግጥም የተመቸ በመሆኑ በምዕራቡ ዓለም ቶሎ ተቀባይነት አገኝቷል ለዚህም ዜ የዜን ሜዲቴሸን ማዕከላት በአውሮፓና አሜሪካ በብዛት የመገኘታቸው ሚስጥር ኋቷ ሳማይዝም ዉህ ይህ ክፍል ደግሞ ከጥበብ ፀ እና ከጥልቅ ፍቅር ሀ ይልቅ ሰሀይማኖታዊ ስርዓቶች ህል የበለጠ ትኩረት ይሰጣል ፀሎቶች በቀን ውስጥ ለዝዙ ሰዓታት ይደረጋሉ ውስብስብ የሆኑት የሀይማኖቱ የፀሎት ስርዓቶችን ማወቅ የሚቻለው በቃል ከቀሳውስቱ ፈጠ በሚሰጥ ትምህርት ነው ታላላቆቹ የሀይማኖቱ አባቶች ዳላይላማ ይባላሉ ከአንድ ላማ የሀይማኖቱ መሪ መሞት በኋላ የሱ ነፍስ አርፋበታለች ተብሎ የሚታሰብን ህፃን ፍለጋ ይኬዳል በፍለጋ የሚገኘው ህናንም ቀጣዩ ላማ ታላቄ የሀይማኖት መሪ ተደርጎ ይወሰዳል አሁን አሁን ግን ላማ የሚለው ቃል ለታላላቅ የፖለቲካ መሪዎች ለሀኪሞችና ለመሬት ባላባቶችም ጭምር እየዋለ መጥቷል እነዚሀ ከላይ የተጠቃቀሱት የቡድሂዝም ቅርንጫፎች በጊዜ ሂደት ወደ ትንንሽ ክፍፍሎች ተሰነጣጥቀዋል አንዳንዶቹ እንዲያውም ለተወሰኑ የሀይማኖቱ መሪዎች ፆ መታዘዝን ተክትሎ የተፈጠሩ ናቸው ለምሳሌ ኒችሬን የተባለው መሪ መፃያናን ብቻ ነፁ የቡድሃን ትክክለኛ አስተምህሮ የያዘው በሚለው አሳቤው ብዙ ተከታዮችን አፍርቷል ይዞ ር በ ባም ያከለዋሱል የጣሉ የከ አሱ ሊቃ ውንተ ዳሰሳዘኃይማኖት ቃማ አሶ ጠዳ ህዝም ቅዱሳ የቡድሃ ሀይማኖት አስተምህሮ ከምስረታው ከመቶ ዓመት በላለ በይቤፍ መል ጋጅ ድሪስ በአፈታሪክ መልክ ከትውልድ ትውልድ ስሽጋገር ቆይቷል ከስዚህ አስተምህሮዎች የሚወክሉት ከቡድ ሞት በኋላ በነበሩት ተከታታይ ትውልዶኙች ነው ይህ በቃል ብዙ ትውልድን ሲሽጋገር የመጣው የቡድዛ መመሪያና የብዙ ትውልድ አሻራ ስላረፈበት ለቡድዝም ክፍፍል አንድ ምክንያት ሆኖ ን መፅሀፍት አስኮ ብዎች አታች አልና መጀመሪያዎቹ የቡድሃ አስተምህሮዎች የተዛፋት ፖሊ በተባለው የቡድገ አፍ ሠፍቻ ቋንቋ ከክርስቶስ ልደት በፊት በአንደኛው መቶ ክፍስ ከመን ክር ትሪፒላካ ብበ በመባል የሚጠሩ ሦስት ዋና ዋና ቅፆች ያሉት ይህ ፅሁፍ በተለይ ቴራቫዳ በተባለው የቡድሺዝም ክንፍ አማኞች ዘንድ ትልቅ ቦታ ይስጠዋል መዘፉ ሶስት ዋና ዋና ክፍሎች አሉት ከ ዛክጸሃ በ የግብረገብ ቅፅነ ለቀሳውስት መመሪያና ደገብን የሚተነትን ክፍል ነው ዐህኔጸ የንግግር ቅፅን ይህ ክፍል የቡድፃንና ቀደምት ደቀመዛሙርትን የፖለቲካ ንግግርና ተረትና ምሳሌዎችን እንዲሁም ጥቅሶቻቸውን የያበ ነው ንገከዩ ፀአቪርዘፎቧጠጩል ሀበፀጸ የቀኖና ቅፅን ይህ ክፍል የቡድፃ ቀኖናዎችን ትንተና ይዚል በሌላ መልኩ የማህያና ቅርንጫፍ የሚያምንበት በቻይንኛና በቲቤቲያነ ቋንቋ የተፃፈ መፅሀፍ ሲኖር ኪፅፅ በላይ ቅፆች አሉት ይሀ መዕሀፍ በቀደምት ፅሁፎች ያልዝሩ ሀተታዎችን ይጻል ለምሳሌ ቡድ ልክ እንደ ጋንጀ ወገዝ አሽዋ የትየለሌ እንደሆና ለሚሊዮን ዓመታት እንደኖረ ይተርካል ምክንያት ሣ ህፎች ተራ ሰው እንዲረዳቸው ተደርገው የተዓ ማችን አርቀውታል የሚሉ አልታጡም በቨሩ ፉ አይደሉኦ በሊቃውንት ብቻ ላይሆን በተራው ህዝብ ዘንድም እንጻዕዱት ርክ መረ ኣኤ ይፈልግ ቡዩነ በመነሳት መፅሀፉ በቅዱሱ የሂንዱ የጥንት ቋንቋ ሳይሆን ከ መጻፍ አለበት ይ ክለ ብለው የሚከራከሩ የሀይማኖቱ ሰዎች አሉ አ ቹጃ ጌ የካርማና የሳምሳራ ዑደት ምንም እንኳ ቡድሃ የሂንዱይዝም እምነት ቢነገርለትም መሰረታዊ የቡድሃ እምነቶች ከሂንዱይዝም ነፍስን በተመለከተ ቡድሂዝም በመጀመሪያ አካባቢ በነ መ ታይዕ ያሪፈሳሰና ዖሟታሐ ሪረሳ ውሀይኔ ናት የሚል የነበረ ቢሆንም ን የሰው ልጅ ነፍሱ በነበረችበት ጊዜ በህይወት በሰራው ስራ ውጤት እየተሰቃየች እንደሆነ ጠ እና ነፍስም ከፍጡር ወደ በዑደት እየማሰነች እንደሆነ ይተነትናል ሀይማኖቱም አሁን መለረት ያደረገቡ ነፍስን ከዚህ ተሸጋጋሪነት የመማሰን ዑደት ነፃ ማውጣትና የበቃች ። ፆ ያዖራጠናጓሪ ይረይማኖሥ ቀምራ ማኛ ፖጋም ቃኃ ሲሉ አትተዋል ሺንቶ የተመሰረተባቸው እሴቶች መልካም ማስረፅና ከአማልክትና ተፈጥሮ ጋር ተጣጥሞ መሄድ መሆኑ ባህሪን በህብረተሰቡ ውስጥ ያብራራሉ ን የጃፓን ታሪካዊ መፅሀፍት ሺንቶ የተቀረፁ ህግጋትና ትምሀርቶች ስለሌሉት ለማጠናክር ክብረብአሳትንና አምልኮዎችን ይጠቀማል ማሚ ን እሴቶች እንደሰፈረው « ለሺንቶ ወሳኙ ነገር በአላትን በሚገባ ማክርር አሎሣ መዝገበ ቃላት ላይ ማክበርና ፌሾታ ማድረግ ሩዝ አምራች ለሆኑ አካባቢዎችና ማከረሰብ ው ኛም ማክ ዳሰሳቭኃይማኖት ሽ ሸሽ ገር በሺንቶ ማንኛውም የእምነቱ ተከታይ ከአማልክቱ ጋር ስመገናኘት ጤ መንዛት ይኖርበታል የሺንቶ ተከታዮችም ከሀጢያት ለመገጻት ሁለት ሠ ይጠቀማሉ የመጀመሪያው ኦሀራይ»አ ከ ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ ሯ ነው በ«ኦሀራይ» ቄሶች ጫፉ የታስረ «ሪሳካኪን ጻጳዚዚርልርነነ የተባለ ገይ የዛፍ ዝንጣ በመጠቀም ስዎችን መታ መታ በማድረግ ሲጠቀሙ በሚሶጊ እነኳህ ሁስት የሐይማኖት ከርከቶች በቪንቶ ሀይማኖት ውስጥ ወሳኝ ቦታ ያላቸው ናቸው ከዚህም በላይ አንድ ጃፓናዊ ምሁር እንዳሉት ከላይ የተጠቀሱት የሀጢያት መስረያ ሁነቶች ባይኖሩ ኖሮ ቪንቶ እንደሀይማኖት ስመቆየት ይቸገራል ንቶ ቡድሂዝም ቅየጣ ሂደት ሺንቶ በአመታት ሂደት ውስጥ እየተለወጠ ቢቴፄድም አምልኮውና ክብረበከላቱ ግን አልቀሩም አንድ የቪንቶ ተመራማሪ የቪንቶን የለውጥ ሂደት ልብስ ከመልበኩ ጋር አመሳስለውታል ቡድሂዝም ወደ ጃፓን ሲገባ ሺንቶ በቡድህ ትምህርቶች ራሱን ሽፍና ነበር ስዎች ሞራላዊ ትምህርት ሲያስፈልጋቸውም ወደ ኮንፊሺየስ ይጠጋል ቪንቶ እጀጉን አቻቻይ ሀይማኖት ነው ይላሉ ምሁሩ በሺገቶ ታሪክ ውስጥ የከንድን ሀይማኖት መስረተ ሀሳብ ከሌላ ጋር ማቀላቀል ገና በአእንጭጭነቱ የተጀመረ ክስተት መሆኑን የሚገልጹት የሺንቶ ምሁራን ምንም እንኳን ታኦይዝምና ኮንፊሺያኒዝም ወደ ጃፓን ህዝብ በእጅጉ የስረጹ ቢሆንም በዋናነት ከሺንቶ ጋር የተቀላቀለው ትልቁ ከካሉ ቡድሂዝም መሆኑን ያስረግጣሉ ነገር ግን ከቡድዚዝም መግባት ጋር በተያያክ ጃፓኖች ለሁለት እንደተከፈሉ የታሪክ ማስረጃዎች ይጠቁማሉ አንደኛው ቡድን ጎረቤት ሀገሮች ሁሉ ቡድሂዝምን እያመሰኩ ስሰ ምንም ምክንያት የለም ሲል ሁለተኛው ቡድን የ ማምለክ ከጀመርን የኛን አማልክቶች ቁጣ ይቀስቅሳል በሚል መዛግብትና የሺንቶ ሀይማኖት ታሪካ ከአስርት አመታት ንትርክ ማምለክ ከለብን የሚለው ቡድን አሸንፎ መስፍን ሾቱኩ በኛው ቡድሂዝምን ከተቀበለ በኋላ ሀይማኖቱ በጃፓን መስፋፋት ጀመረ የሺንቶ መንንስት ከብዙ አመ አለአግባብ በሃይናምን ኪሩ መቻቻል በኋላ የሺንቶ ሀይማኖት መመለስ ይኖርብናል ሲሉ ሳሰብ እየተበረዘ ስለሆነ ወደ ደርጨ ሰ ሀይማኖታችን ክዘመን ልሂቅ ኖሪንጋ ሞ ውሳኔ አሳለፉ በዚህም መሰረት ከቀሎሁ የጃፓን መንገድ አስተሳሰብ በሰፊው ይህ አማካኝነት « ሺንቶን ወደቀደመው ይሬ የሺንቶ ኛው ብዙ ቀደምት አህከራሩዊ መሆን ጀመረ የጃፓኖችን የባህል ታጩ መመለኩየሚል መፅሀፍ ዋነኛው ክበር በፈሔ ሲሆን ከነዚህ ውስጥ ሥጂኪኔ ዩ ላር ሞቶሪ ታላቅነት የተረዳ ጸቦው ያ የፀሀይ አማልክት የሆነውን ልጣቶራሱ የሺንቶ የሀይማኖቱ መዛግብት ንያቱን ግን ለተፈጥሮዋዊ ሁነቶችና ለአማልክት አሚ ይገልፃሉ እንደ ሞቶሪ ስብክት የስምላክ ተፈጥ እንደተወው ኖ የሚመረመርና ስዎች ለማወቅ ቢጥሩ እንኳን ክብሩን መፈታተን ይሆናል ለአምላካችሁ ብቻ ተዝኑ» ይላል ሞቶሪ ት መገ ፆሶ። እንደተመራማሪዎቹ የአይሁድ ሀይማኖት ወደ አራት ሺህ አመት ሆን የመጀመሪያውና በዘመኑ ብቸኛው በከንድ አምላክ አማኝ ሀይማኖት ነበር የአይሁድ ሀይማኖት ስነመለኮታዊያንና ልሂቃን ደግሞ በኬከ ከዚህም በላይ በማስፋት ከሁን በአለም በስፋት የሚመለከውና እጅግ ብዙ ተከታይ ያለው ክርስትና መሰ ድ ሀይማኖት ነው ሲሉ ያትታሉ ስዚህም በተስይም ብሉይ ቀርቡ ሲሆን ይኸው ተፅዕኖ በከዲስ ኪዳን ላይም ቢሆን ኪዳንን እንደማቦሪ ከጨ ከማቴዎ ያስረጻል ል የመጀመሪያ ምዕራፍና ቁጥር ጆምሮ በግልፅ የተቱ የመመ በህ አልንም በቁርዓን ላይ እንደሚንፁባረቁ የሚያበሲ ነዉ ሊሌ ደንነት ከደ ምናም ቢሆን ከተመሰረተበት ቦታና የመነሻ ፍል ት የኣፍ ጋር አበክረው ይገልየሉ አንፃር ከአይሁድ ሀይማኖት ሃቁ የአም የሚያ አይሆንም ሲሉ ይራክራሉ ከአይሁ ያናሰ ድ ሀይማኖት ሊቃውንት ወጣ ብለን ነፃ ሆነው የአለ ሚባሉትና አነሰም በዛ ከላይ በተጠቀሱት ማብራሪያዎች ሞን ሚስማዉጪ ኑን ስንቃኝ በ የአይሁራ ህመ አፍምናለን የሚሉ ሀይማኖቶች ሁሉ በተለይም እስልምናና ያወሳሉ አክለውም ይህ መመመ ቸውና ቅዱስ መፅሀፍቶቻቸው ይተ ደባና ከመሰረታዊ የህይማኖቶች ና የኛው የአይሖይ ሀይማቸች ፋይዳ መዳ መፍኗመርንት አጸና ጣክች መነሻ ጥናት አንፃር ታላቁ ፋይዳቤ ብክ አ መ ማነት ሌሎች በብዙ መቶ የሚቆጠሩ ሀይማኖቶችን መነሻም ለወደፊቱም በዚሁ ታላቅ ነው ይህ ደግሞ ብዙ ወጤቶችን ያስገኘ ከመሆኑም ዘሁ ፉይዳው ላይ ሌሎችንም ለማከል ያስችላል ሲሉ ይ ከአይሁዶች በኩል የሚ በ ከለ መዳሳስ ፋይዳ ጋር በተያያዝ ሌላኛው መክ ይትም ረጅም የራ ደረኦ ነውአይሁዶች እንደሚሉት የሰው ልጆች ፈጣሪን ለመሻት ሌላው የሀይማኖቱ ታላቅ ፋ ውለና አይሁድ ቁልፉን ነጥብ ይዞ የሚገኝ ሲሆን ይ ባሪክ በመሸ ጽህ ነው ይህ አስተሳሰብ ሁሉም ሀይማኖቶች ማለት ይቻላል ቢንጥመውም የአይራድ ዳመ መርህ ስለሚነሱ ከብዙ አቅጣጫዎች ተቃውሞ ወ የዕብራውያንን ልሂቃን ግን ማስረጃ ያሉትን ከማቅረብ አልከኑም ቸቸ ዱስ መፅሀፍት በመጥቀስ የአይሁዶች ሁሉ አባት ሻ ህ አመታት በፊት ለፈጣሪው ይፀልይ ነበር ሲ አባት የሆነው በክፍተኛ ደረጃ ሀይማኖታዊ መንፈሳዊ አንድምታ ፍይ ሱ ይደመድማሉ ይህንን ይልቅ ወደ መመራመሩ የዘሰቁት ነፃ የሀይማኖት ተንታኞችና ፈን በቀጥታ ከመቃወም በተለይም ቀደምት የከበሩና የተቀደሱ መፅሀፍትን በ ይ በሳይንሳዊና መጡ። ዘፍ ዶያ ጅ ልጀና ከዛም እስከ ዳዊት ድረስ ባለው ኒ ተቀምጧል ይማኖታዊ ምልከታ በመነሳት የሀይማኖት ተመራማሪዎች እ ች የታዩበት ወቅት መሆኑን ይህባ ድ ዘር ውስጥ ሁሉ እን ይህገን ሀተታ በመጉ ተለያዩ ትንተናዎችን የሚስጡ በሰው ልጅ የሀይማኖት ታሪክ ው አበክሪው ይገልፃሉ እነርሱም ኛ በስው ልጆች የሀይማኖት ታሪክ ውስጥ ሰመ የተላበስና ከስዎች ጋር በቀጥታ የሚገናኝ አምላክ ፉጣሪ መከስቱና ኛ ለመጀመሪያ ጊቤና በዘመኑ ከነበረው አጠቃላይ የሀይማኖት ፍልስፍናና ቻ ማመን አዐዉኀር አስተሳስብ መፈጠሩ አመለካከት በተለየ አንድ ከምላክን ብ ነው ጀመሪያ ጊዜ ስዋዊነትን ስነ መለኮታውያን በስፋት የአይሁድ ሀይማኖት ልሂቃንም ሆኑ ሌሎች እንደሚስማሙበት ከላይ የተጠቀሱት ሁሰቱ እዳዲስ ሀይማኖታዊ ቀኖናዎችና አምላክን የመሻት ሂደት የአይሁድ ሀይማኖት መስረት ሊሆኑ ችለዋል በሌላ በኩል የአይሁድ ሀይማኖት ከራሱም አልፎ በሌሎች ሀይማኖቶች ላይ ል ተፅእኖ ማሳደር የቻለው የራሱ የሆነ ተጨባጭ ቅርፅ ስለነበረው ከፍተኛ ሊባል የሚች መለኮታውያን አሉ እንደነዚሁ ስነ መለኮታውያን ይህ ነው ሲሉ የሚገልፁ ስኑ ሀይማኖት ሌላኛው መስረት ክሮ ርፎጊነፎነዐዉን ገው ከነ ማሪዎች በብሉይ ኪናነ ላይ ተመከርትው መስዕት ተጨባጭ ቅርዕ የአይሁዶ መለኮታውያትም ሆት ሌሎች የሀይማኖት ተመራ እንደሚያትቱት ኾ ስከብርፃም ቃል ኪዳን ገብቶስታል በዚህም ልኪዳን ይፈፅም ክንድ በዘሮቹ ታቦት ቀርጾ መስረት ማናርገ ለከብረሀም የገባለትን ቃ ሙዴ ር ዳሰሳኃይማኖት ወደደ ይህ ታቦት እንዲ መመመ ሬ ቀረፅ የወደደውም በአስራኤላ ሳሳ በነበረው ሙ ሴ በኩ ው ል ነው በብሉይ ኪዳን ላይ ከ ና በፈጣ ዘጸአ ህልፊት በኋላ ልጁ ስለሞን የንግስና ወንበሩን የያ ሲሆን ት እጅግ ታላቅና በእግዚአብሔር አንደተመ ትጀ በ እንዲኖሩ ረጠው ሁሉ ህዝቦቹን ምሮ እንገ ል ከዳዊ ዉ ጎደ አ በሚገባ መርቷቸዋል በአይሁዶች አዱ ተ ተተኪ ቤተመቅድስ በኢየሩሳሌም ማስገንባቱን የተለያዩ ቅዱስ መፅሀፍትና የጥንት መፅ ገለፃሥ ስፋይቱ ምዴር ጦ የፈራ በባ አንደተገለፀው ሙሴ ከፈጣሪ ፈን ሆነ በሉ ኳኪ ርት በ ም አይሁዶች እንደሚሉት የዳዊት ስርወ መመሪያዎችን በ ተዕዛዛትና ከስድስት መቶ የሚበል ህገ ታት ሃቦ። አዲስ የህይማኖ እ ማዎ ቭ ግንዛቢ ጆ ያዝ ዳሰሳ ዘላ ኃይግ አይሁድ በመካከለኛው ዘመን የጥንት እስራኤ ል እንደሚጠቁሙት ታሪክና በተለይም በመካ የአይሁ ማጠ ይልህ ዘመን ዓም አካባ ሀይማኖት ፊፉዲያ ለይታና በመ እነሉም በስፔን ሀፒ ውስጥ በ ተ ለ መ ሪሁ ናቸው ሁለቱም ደ ለኛው ምስራቅና በአውሮፓ የተፈጠ ግዛት ስር ትንታኔዎች እንደመነሻ ሆኖ ቦች ስራቸው ለዛሬው የአይሁድ ው ነ ይይ እንደሆኑ የሚያትቱት የሀ የሚያገለግል አንቱ የተባሉ መሪዎ ሀይማኖት ቀናና እና በይና መ በጫቹና ይማናትና የታሪክ ድርሳናት ተ መምህራንን ያፈሩ ይገልፃሉ የመጡትም ከመካከለኛው ዘመን ቁ ኮባ ንደሆነ አበ በዚሁ መካከለኛው ዘመን ውስጥ በኛ ክረው በመነሳት አይሁዶች ከብዙ አገራት እንዲባረሩ ው ክፍ የነውጥ ሂደት አባ ኢባን የተባሱ እስራኤላዊ ይ በሚል ፅሁፋቸው ቸው ያማፖያወም ቻታ ወዴ ከ ፀ ሥታ ውር«ቶ ድጋቋያያ ድያኖና ቲዕ ሲሉ ገልፀውታል በመጨረሻም በ እንደገና በካቶሊኮች እጅ የዝበት ው ያባረረች ሲሆን በጃው ክዘመን ማገባደጃ ላይ አመል አይሁዶችን ሁሉ ከሣራ ከ ሁሱም የምዕራብ አውሮፓ ድርሳናት ስይሁድ ያበበው ዘመን ከተለያዩ አመለካከቶች ውጥ ተጀምሮ ነበርነ ይሀንኑ ዳሰሳቭኃይማኖት ው ወዴ ምስራቅ አውሮፓና ሜዲትራንያን አካባቢ ወዳሱ ሀገሮች ይማኖት ተመራማሪዎችና የታሪክ ልሂቃን እንደሚያወሱት ቆና ጭፍጨፋና ስደት ውስጥ በነበሩበት በመን ብዙ ራሳቸውን ከአይሁዶች መካከል ተከስተው ነበር እንደፀሀፍቱና ነን ያሉቱ ስዎች በጊዜው ከነበረው ሁኔታና በትንቢቱ በዛ ተቀባይነትን ለማግኘት የቻሉ ቢሆንም በአጠቃላዩ ጋባትን ፈጥረው አልፈዋል በኛው ክዘመን ኑሮ ለማውጣት አዳዲስ ተነሳሽነቶች ከዘመን አጋማሽ ላይ ተስፋ ሪክ ድርሳናቱ ይኸው መፍትፄ ር በመገጣጠሙ አነሰም ብ ውስጥ ግራ መ ነበሩበት የጨለማ ታቸውን የሚጠቁሙት የታሪክ ድርሳናት በኛው ፍት መገኘቱን ያወሳሉ እንደታ ጣ የአይሁድ እምነት አካል ሲሆን «ፈዲቻም በ ሆኖም መፍትሄፄ ፍለጋው በተለያየ አቅጣጫ ቀጥሎ ስለነበር ሴ ሜንዴልስን የተባለ ፈላስፋ «ሪሃነባስ ብቅ ያለ ሲሆን ይህም በታሪክ ውስጥ ይመራናል መታየ ለቆረጡት አይሁዶች መ አዲስ መልክ ይኮ የመ በመባል ይታወቃል በተመሳሳይ ወቅት የርመን አይሁድ የሆነው ሙ ወይም « መዳ» የሚል አዲስ መፍትሄ ይኮ ሀመናድው ይሁዲ» በ ወደሚባለው « ፅመዳዎሠ ወደ « ሪዮኖ ፎነም ቅ ከበሬታ የነበረው አይሁድ ሙሴ ባህል ጋር ቢመቻች ከፍተኛ ተቀባይነት ት የታሪክ ስነዶችና የሀይማኖት ርስቲያን ራሺያ የተቀጣጠለው ፀረ ሴም ሆኑን ያትታሉ እነሺሁ ስነዶች ምክንያት አይሁዶች ፖለቲካዊ እስራኤል መልሶ ይስበከበናል ዶችን አገር ሀኪ ይህ አዲስ አገርን አይሁድ ባልሆኑት አካባቢዎች ትል ሜንዴልስን አይሁዶች ከምዕራባዊው ይኖራቸዋል የሚል እምነ የክረው መሆኑን ልሂቃን በኛው ክፍለ ዘመን በተለይም በክ ዝመቻ ይህን እንቅስቃሱ አደጋ ውስጥ የጣለው እንደሚሉት በአይሁዶች ሳይ በተጀመረው ፀረ ሴም ሽመቻ ጥገኝነት በማፈላለግ ተጠምደው የስነበቱ ሲሆን ወደ የሚሉትን ሰዋዊ እርግፍ አድርገው በመተው የከይሁ ድ ለመመስረት እንቅስቃሴ ጀምረው ነበር የሚገልፁ የመመስረት ሂደት ሀሳብም ሪዖናዊሁ ተብሎ የ ከሬር ሚታ ታላቅ አይሁድ « ሪዖናነ ሌሉፍ ርክ » ታማፎው ደኒቂዒይዶደቻ መፈሀታኤ ሲሆን የታሪክ አጥሂዎቹ የ ባህ የእስራኤልን መመስረት ር አ ውሊ መለዋ መሆ ከሬ ቱት በናዚ ጀርመን የሆሎካስት ጭጊ መካ ዶች በማሰቃቸው የፅዮናዊነት እንቅስራሊ ጦጸ ጓ ታላ ሲሰጠው የቻለ ሲሆን የፅዮና ሆኗል ውያኑ ህልምም በ ኢም እስራኤል መር አውን የአይሁ ድ መከፋፈልና ሽመናዊ ኦርቶዶክስ አይሁድ የአይሁድ ሀይማ ጫጅች መሪ ተከታዮች በየዜው ከገጠሟቸው የፖለቲ ይሰበሰበናል መ ቃታ» መምጣት ያድነናል እንደጥንቱም ካ ሀይማኖታዊ ማስረጃዎች እንደሚያሳይት ይስ ህ ብሩን ይተዋል በሬ መናዳች በዓዳ ጸር ይህ ሇመፈዞ መጠዖይ ሁነት በይ መናዊ የታዕነ ጫናዎች ምክንያት አ ቢሄድም ከነጭራሹ የለም ማለት ግን አ ፈን ናክ አሎው እር ሰፍር ሁዶች የራሳቸውን ሀገር በራሳቸው መመ ለም በተለያዩ ርና ይህውም መረብ የፅዮናዊነት እንቅስቃሴ ጀምሮ ተት እንባ ላቸ ይሁድ እንደፀሀፍቱ ሀተ ሁ እየተለያየ እንደሄደ የተ ህሰዚህ ታ የአይሁድ ሀይማኖት ላያዩ የታሪክ ፀሀፍት ተ ያወሳሉ። ብ ሠ የፈጣሪ አንድነት አይሁድ ሀይማኖት ልኒቃንና ተመራማሪዎች የሌሎች ችን በተለይ ስረት ከአይሁድ ሀይማኖት መስረታዊ በማቆራኘት አይሁድ የሕዝቦች ሲሉ ይሞግታሉ ያታቸውን ሲያስቀምጡም ስለዚህም አንድ ስው ሀይማኖቱን ቢቀይር የአይሁድ ይማኖት አካል መሆኑ አይቀሬ ነው ሲሉ ያስምሩበታል አይሁድ በአንድ ፈጣሪ በስዎች ታሪክ ውስጥ በተለይም በአይሁድ ሀዝቦች መሀከል ያለው ሲሆን የአይሁዶች አምልኮ ብቡ ቀኖናው ጠንካራ መሰረት በሁሉም አይሁዶችና የአይሁድ ሀይማኖት ቀኖና ባይኖርም የፈጣሪ አንድነት ግን ውስጥ ትልቅ ቦታ ያለው ነው በአይሁድ ሀይማኖት ላይ ምርምርና ስኑ መስኮታውያን በአይሁድ እምነት የተጀመረው የፈጣሪ አንድነት በበቡት የተሰያዩ እምነቶች ላይ መታየቱን ስትና ሀይማኖቶች ውስጥ መስረታዊ የሆነው የተሽጋገረ የተወስደ ነው ብለው ያምናሉ ። ተናግሯል ሲሉ የሚከራከሩም አልጠፉም ንደሚያወሱት ምንም እንኳን ከአይሁዶች ከድሮው ሲሆን በዕብራውያን መዕሀፍ ቅዱስ ላይም ስሙ ይመ ንዓ መጥራት የፈጣሪን ክብር መቀነስ ነው አክራሪ አይሁዶች ስሙ ያሉ ስነመለኮታውያን ያትታሉ ለመ ያውሁሠ በአይሁድ ቅዱስ መፅሀፍት ከላይ የተጠቀሰውን ዓይነት ር መ አይቀሬነት የሚያሳዩ ብዙ ትንቢቶች ይሞሉ ክክመን አይሁዶች መሲሁን በጉጉት የ መንፈሳዊነትን የተላበስ ከእግዚአብሔር ብተከበረችው የእስራኩል ግዛት» ሳይ መጣ ሰዋ ግን እንደከይሁ ለይ ኸው በጉጉት ሲጦበቅ የነበረው መስህ ል ብሪታኒካ መዝገበ ቃላት ከ ከክ የመሲሁ ትንቢት ረዶች ውቦ ቦች በአንድ ላይ ስማቆየት ታላቅ ሚና በብቡ ውጣ ው ር ሆን በዘኛውና ቦ ክዘመን ድ መም የተጫዮ ችውን ቀንስዋል ሌሎች የቅርብ ቀያ አይሁዶች ት ጭፍጨፋ እጅጉን ተስፋ ጊዜ አይሁደ ሽ ይኖርም ወደሚል ድምጻሜ በመቁረጥ ኮይ እንዲደርስ ኮቦኖዶ ዶች እምነት ዚ ጀርመን የሆሎካስ ስዋዊ መሲህም አ ዳሰሳኃይማኖት ተ ው ተ ድ ሰዋዊ መሲህ እንንጻጢ ቀ ኝነ ህ ማንኪ ፖዕራፍ ስባት እን ወይም ሙሉ ገሞ ላይ ተመስርተዋል ቃ ያትቱት የሀይማኖት አመል ቀናና ኣፍ ክርስትና ስላቸው የተባ ወይም መሰረታዊ የቀኖና ግንኙነት በ ባሳ ሲልም በይ ክርስትና ከኢየሱስ መምጣት ጋር በተያያዘ በኛው ዓም የተመስረተ ሀይማኖት ሉ ሀይማኖቶች ሁሉ ተአ ዐዚር ድ ፎከዐከዚከ ሲሆን የኢየሱስ መወለድ የክርስትናም መወለድ መሆኑ በሁሉም ክርስቲያኖች ገባ ይችላል ዜ የሚታመዝት ነው ክርስትና ከመምጣቱ በፊት በአንድ አምላክ የሚያምን ጠዐዉዐር ሀይማኖት አይሁድ ብቻ እንደነበር የሚያወሱት የታሪክ ተመራማሪዎች ክርስትና ከኢየሱስ መምጣት ጋር በተያያዘ የራሱን ቀኖና ይዞ ከይሁዲበከአይሁድ እምነትን የተለየ ከ እንደሆነ ያስቀምጣሉ። ዘ ጋር ያለው ወጥነትና ተመሳሳይነት እጅግ እስገራሚ እንደሆነ የተለሃፄ ስቶችና የታሪክ ምሁራን ይገልባዋሉ ከ ኪዳንን በተመከተ ዋና ማስረጃ ሆኖ የሚቀርበው የመጀመሪያው ሌቲ መፅሀፍ በተዓፈ በጥቂት ጊዜ ውስጥ እስከ ሀምሳ አመት በሚደርስ የተዝቦጡ ር መገኘትና እስከ ዛሬ ድረስ የቆዩት በእጅ የተገለበጡ ቅጂዎች በብዛት መገኘታኛው ዜዎ ዕሀፉን ትክክለኛነትና የይዘት ለውጥ የትርጉም ለውጥ አለማድረግ የሚያላዩ በረች ናቸው ሲሉ የክርስትና ተከታዮች ይገልየሉ በምዕራፉ መግቢያ እንደስፈረው የተለያዩ ስዎች የየራሳቸውን ጥርጣሬና ትችቶች በሥለገዝራቸው የክርስትና ሊቃውንትና ይመለከተናል ያሉ ሁሉ ከላይ የቀረዕኩትን ገሳዊና ሀይማኖታዊ ሀተታዎች ማስረጃ የሚያቀርቡ ሲሆን መፅሀፍ ቅዱስን በጥርጣሬ የሚያዩት የህብረተስብ ክፍሎች ግን በሩ አሁንም ገርበብ እንዳለ ነው ሲሉ ያላቸውን ተፆርኖ ያሰማሉ ጌ መሙ የመፅሐፍ ቅዱስ ሰብስቦች የወጥነት ጥያቄ ሴሳው በመፅሀፍ ቅዱስ ላይ የሚሰነዘረው ትችት በአምላክ ጨሬ ፀሀፍት የተፃፉት ወንጌሎች እርስ በርሳቸው ይጣረሳሉ የሚል ነው ይሀ የክርስትና ልሂቃንና ተከታዮች እንዲሁም ይመለክተናል ያሉ የታሪክ ሰዎችና ሊሎቸም ተመራማሪዎች ብሉይ ኪዳንን በተመሰከተ ከዘመን ዘመን ተሻግሮ ከብዙ ሺህ አመታኑ በኋሳ በእጃችን ሲገኝ የቻለው በእጅ እየተገለበጠ መሆኑን አስረድተዋል የማተሚያ መሰ ባልነበረበት በዚያ ጥንት ጊዜ በእጅ ከመገልበጥ በስተቀር ሌላ አማራጭ እንደሴለ ግለ ነው የሚሉት የተለያዩ ልሂቃን በረጅም የዜ ሂደት ውስጥ ብዙ ቅጂዎች በእኔ ፀሚዘጋጁበት ወቅት በሰብአዊ ድክመት የተነሳ በርከት ያሉ ስሀተቶች ሊሰሩ መቻላቸው ለሙን ነው ሲሉ ያወሳሉ ሆኖም ግን በብዙ ሺህ የሚቀጠሩ ቅጂዎች ከመዘጋጀታቸው ለንር ሲታይ የመገልበጡ ስራ በመፅሀፉ ይዘት ላይ ለውጥ እንዳላመጣ ይተነትናሉ ይሀም የሆነው በዋናነታ ይሀንኑ መፅሀፍ ቅዱስ የመንከባከብና የመገልበጡን ስራ የሰሩት በሙያው የተካኑና ሰራቸውም ስፍተኛ ጥራት የነበረው ዕብራውያን ምሁርች የሰሩት ከመሆኑ ለንፃር እንደሆነ ያወሳሉ ከነዚህ ከፍተኛ ጥራት እንዲኖረው ካደረጉት ንፈስ በተለ ንን በተመለከተ የመፅሀፍ ቅዱስ ትርጉም አይነቶች ሀ ። ቢከሁኑ ወቅት በዓለም ላይ በአማካይ ከ ስዎች የሆነው ግን እጅግ ጥቂት በሚባሉ ቦታዎችና ቀለል ባለ መልኩ ብቻ ለማቅረብ መሆኑ አገዱ ሙስሲም ነው ተብሎ ይገመታል እያንዳነዱ ሙስሊም በቀን አምስት ጊዜ በለዕንኦት ይጠቀሳል ከሠነው ግዴታ በሆነበት ከስግደት ስላት ላይ ከላይ በመገቢያ ላይ የተበቀው ምዕራፍ በአጠቃላይ በተለይ በእንግሊዝኛ ቋንቋ ብዙ አይነት ህትመቶች እገደጣኩ ቢያንስ በቀን ጊዜ በሰጋጁ ይዘከራል ይህን በከማኙ ቁጥር ብናበዛው ምናልባት በምደር የሚታወቅ ሲሆን ለእነዚህ መፈጠር ሁሰት ዋና ዋና ምክንያቶች ይጠቀሳሉእነርሱም ለይ በተደጋጋሚ ከሚሽከሩ አንቀፆች በአንደኝነት ሊያስቀምጠው ይችላል ኛ የአሁኑ የመፅሀፍ ቅዱስ ህትመት ቋንቋና ቃላት አጠቃቀም እጅግ ጥንታዊ አንዳንድ የቅርብ ጊዜ መረጃዎች እንደሚያሳዩት በዓለም ላይ ከኒ ቢሊዮን ያላ ከመሆኑም በሳይ ለተራው ሰው ስንብቦ ለመረዳት ከባድ መሆኑ እና በስልምና ሀይማኖት ተከታይ ይገሻል ይህም ከክርስትና እምነት ቀጥሎ በምድር ሦ በህፍቱ ስቀዋታ ቶርጉም በበለጠ በመዕሀፍ ቅዱስ የትርጉም ማፍታት ኪጣኘ ዛት ሁለተኛ ደረጃ ያስቀምጠዋል እያሴ መባሸባት እሰልምና ከነዌና ከዐ ሳይ ስላተኮሩ ነው ለዚህም የተለያዩ ሰዎች ወይም ቡድኖቸ በነበረፁ በምድር ላይ በሚያስገርም ፍጥነት ከር የስደደ ሀይማኖት እንደሆነ ያስርዳት። ቃደም ባሉት ክፍሎች አንደተገለፀው ሙሊሞች መሰኮታዊ እዝሆኑ ክሚያምነባቸው አራት አበይት ቅዱሳን መጽሀፍት አንዱ ለአየሱስ የተሰጠው ወገል ሲሆን ቦዘርስቶስ ተልለዕዞም ልክ አንደ ሙሴና ሌሎች ቀደምት ነብያት ሁሉ ለእስራኤል ሕዝቦቸ የለምላዘክን አንድነት ማወጅና ሰዎችን ወደ ትክክለኛ መንገድ እንዲመሰሱ ገሪ ማደረግ አንጂ ከዚያ ያለፈ ምንም አይነት የተለየ ሚና እንዳልነበረው በአጽቱት ይናገራለ ዳሰሳዘኃይማኖት በኢስላም እየሱስ ታላቅ ክብር ከተሰጣቸው «አሉልአዝም» ነብያት አንዱ ይሁን እንጂ በተለያዩ የክርስትያን ክፍሎች ለእየሱስ ክርስቶስ የሚሰጠው ቦታ ማለትም ለሰው ልጅ ቤዛ መሆኑ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑና በአጠቃላይ የስላሴ አስተምህሮ በዉቫሃ ርሀሀ ሹሪያ የሚያጠነጥኑ ቀኖናዎች ላይ የከረረ ተቃውሞ ያቀርባሉ አይሁዳዊያንን ኢየሱስን ሀሳዊ ነብይ» ብለው ስለካዱትም ሙስሊሞች በእጅጉ ይቃወሙዋቸዋል ክርስቲያን ለእየሱስ የሰጠውን የአዳኝነትና የጌታነት ደረጃ ሰዎች በጊዜ ሂደት እየከለሱ ካመጡት መፅሀፍ ቅዱስ እንጂ እሱ አንድም ጊዜ እኔ ነኝ ሲል ያስተማረበት ወቅት እንደሌለ ይሞግታሉ በወንጌል አንጂል መፅሀፍ ማመን በኢስላም ግዴታ ቢሆንም አሁን ያለው መጽሀፍ ቅዱስ ግን ትክክለኛ እንዳልሆነና ለዘመናት በነገስታትና ግለሰቦች እየተቀየጠ የቆየ እንደሆነ ስለሚገምቱ መፅሀፍ ቅዱስ በሙስሊሞች ዘንድ ተቀባይነትን አጥቷል ሙስሊሞች መፅሀፍ ቅዱስ ለመበረዙ በቆስጠንጢኖስ የተመራውን ታላቁን የኒቂያ ጉባኤን በማስረጃነት ያቀርባሉ በዚያ ጉባኤ ከኢስላም ጋር ተቀራራቢ እሳቤ የነበራቸው እንደ በርናባስ ወንጌልና የፄርማስ እረኛ መፅሀፍት እንዲቃጠሉ ተደርጓል ብለው ይወነጅላሉ ያም ሆኖ ግን ሙሊሞች የመጽሀፍ ቅዱስን ነጥቦች እያነሱ መፅሀፉን እንደ መከራከሪያ ከመጠቀም አይቦዝኑም እየሱስን በተመለከተ ቁርዓን የህይወት ታሪኩንና በተለይም ትኩረት የማይሹትን በዝርዝር አያትትም ለእየሱስ ከአምላክ ተስጠው የሚባለው ወንጌልም በቁርዓን ውስጥ በበርካታ ቦታዎች ይጠቀስ እንጂ ዝርዝር ይከክቱ አልተብራራም ቁርዓን በተፈጥሮው ያለፉ ክስተቶችን ሲተርክ አሁን ላሉት ህዝቦች ሊተላለፍ ከተፈለገው መልዕክት ጋር አግባብነት ያላቸውን ብቻ በጥቅል የማመልከት ባህሪ እንዳለው የስነ መለኮት አጥሚዎች ይገልዓሉ እየሱስን በተመለከተም የተልዕኮውን አላማ አስገራሚ ተዓምራቱንና አወላለዱን ቁርዓን እንዴት እንደሚገልፀው ቀጥለን በግርድፉ እንመስከታስን በክርስትያን መፅሀፍት መጥምቁ ዮሀንስ በሚል የሚታወቀውን በቁርዓን ያህያ ይባላልን እንዴት እንደተወሰደ በዚህ መልኩ በቁርዓን ተነቧል ፌ ፀዘርያ ለለ ፄታይ ሆያ። መ በበበ ረ ዳሰሳዘኃይማናት ሐ እየሩሳሌም ይህች ከተማ እንዴት ከኢስላም ጋር የተላስረ ታሪክ አንዳላት በተሻለ ለመረዳት ከስድስት የኢስላም እምነት መሰረቶች ሶስቱን መረዳት ያል የኢስላም የአምነት መሰረቶች የሚከተሉትን ያካትታል በአምላክ አንድነት ማመን ይህ ማለት ከምላክ አይወልድም ከይወለድም አምሳያ የለውም ረዳት አያሻውም የሚል የማያወላዳና አስተማማኝ እምነትን በልቦና ማሳደር ነው መለኮታዊ እንደሆነ መቀበል እስከ ዛሬ ለስው ልጆች የተላኩት ነብያት ይዘዋቸው በመጡት መፅሀፍት ከላይ የተዘረበሩት የኢስላም እምነት መሰረቶች የሚጠቁሙንና የሀይማናቱ ሊቃውንትም አስረግጠው የሚሞግቱት አስልምና ሀይማኖት ከነብዩ ሙሀመድ መምጣት ጋር የተጀመረ አዲስ ሀይማኖት አለመሆኑን ነው ምክንያቴም ቀደምት ነብያት በሙሉ ህዝቦቻቸውን ይስብኩ የነበረው የአምላክን አሀዳዊነት ስለነበረና «ኢስላም» የሚለው ፅንሰ ሀሳብ ትርጉሙ ከዚህ የዘለለ ያለመሆኑ ነው ይሁን እንጂ ለመጀመሪያ ጊዜ ኢስላም የሚለውን ቃል የተጠቀሙት ነብዩ አብረሀም እንደሆኑ ይገለፃል ትርጉሙም ሰአምላክ ፍፁማዊ በሆነ መልኩ መገዛት ማለት ነው እንደ ኢስላም አመለካከት ነብዩ ሙሀመድ ከሰው ልጆች መፈጠር ጀምሮ ህዝቦችን ለማቅናት ከአምላክ ሲላኩ የነበሩ ነብያት ቀጣይ ተከታይ ነገር ግን የመጨረሻ ነብይ ናቸው ከዚህ በኋላም ለሰው ልጆች ነብያት ይፄ የኢስላም እስከ ዛሬ በተላኩበት ነብያትና መፅሀፎቻቸው ማመን ሙ እንግዲህ እየሩሳሌም የኢስላም ቅድስት ከተማ እንደትሆን ያስቻላት አንዱ ምክንያት። ኃይማኖት ፕተ ዴሙሙ ዑፅ ም የባብ ዛሽኡሙቨ ዋል በዚሁም የባ ከታታይ አመታት ሶግድያ ተዳርገዋል ይሽ በተከታታይ ታት ሽ ዛኢ አማኞች ዘንድ በክርስትና ን ጋር በእድይጉ ስለባ ሆነው በብ« ሪ ሰለ ቦ ም የተዳከመ ም ተላ ምጣቱ ምስክር ይሆን ዘንድ ከፈጣሪ የፅ ለፀበተ አኳኋ ጥምቁ ዮሣንስ የኢየሱስን መምጣት ኮካ ስት ነውይህንንም አስተምህሮ ባቢዝ ከ ነውይ ስለመ ፊት ነብይ ሀይማኖት ዘንድ መ ያመሳስሉታል በሀኩላህና የባሃኢ እምነት መመስረት ሚርዛ ሁሴን አሊ ኑሪ ነው ጅ ሲሆን ስሙም በሀኡላህ ታዋቂ የኢራን ዶሪ ሲል ም ዕለ የባብን አስተምህሮ ሲሆን ወጣ እኤአ በህዳር ው በኤራን አድናቆት ይከታተል እንደነበር ይነገራል በቪሁ ምክንያ ረ በት ነበር ቆይቶም ባሀኡላህ ወደ ባግዳድ ኢራቅ የጽ ቢስ ሆነው የነበሩትን ባቢዎች ማሰባስብ ቀጠለ ስጋት የገባው የኢራን መንግስት በወቅቱ ባግዳድን አሳስቦ ነበር ሲያስተዳድር ለነበረው የኦቶማን ኢምፓየር ጉዳዩን በጥብቅ እንዲከታተሉት ዝር ቤያኝ በኋላም ባሀኡላህ ወደ ኦቶማን ኢምፓየር ዋና ከተማ ኢስታንቡል የተ የተለያዩ ፅሁፎችንም ያዘጋጅ ነበር በወቅቱ ያበጋጃቸው የነበሩት ፅሁፎች ወደዚህች ዓለም «መሲህ የሚመጣ መሆኑን በአርግጠኝነት አመላካች ነበሩ ከነዚህም ውስጥ « እርሱ በለምሳህ ያየሟመረጠው ያሜኦ የሚለውና ሌሎችም በስፋት ይሞሎ እነዚህን ፅሁፎች ባዘጋጀ በጥቂት ጊዜ ውስጥ በሚያዝያ ዓም ባህኡላህ በባብ ቃል የተገባልኝ ነብይ እኔ ነኝ ሲል በዙሪያው ለተሰበሰቡት የባቢ ተከታዮች አወጀ ከሶስት ወር በኋላ ደግሞ በባብ የተነገረለት የተተነበየለትንመሆኑንና እና አዲስ ሀይማኖት ሊያስተዋውቅ የመጣ መሆኑን አሳወቀ በአጭር ጊቬ ውስጥም የእምነቱ እንቅስቃሴ እየስፋ በመፄዱ እንደ ቀድሞው በአካባቢው ላይ ስጋት መደቀኑ አልቀረም በ ዓም ባህኡላህና የቅርብ ተከታዮቹ ኢድሪን ሷበዩ የምትባውን ቦታ ለቀው እንዲፄዱ የታዘዙ ሲሆን በወቅቱ የእስር ከተማ ወደነበረችው አኮ ለዚሄኳ ተወስደዋል ይህ ቦታ ዛሬ እክር እርፎ እስራኤል ውስጥ የሚገኝ ቦታ ነው ባህኩላህ በዚሁ እስር ቤት ውስጥ እያስ የእምነቱ ቅዱስ መፅሀፍ የሆነውን «ኪታብ ኢእቅዳስ ለበ ፅፏል ይህ መፅሀፍ የእምነቱን ዋና ዋና ህግጋት የያዘ ሲሆን ከቢህም ባሃኡላህ የተወሰደ በተመስጦና በከፍተኛ መንግስት ወከባና እስራት ደር ሲሆን በዚያም የተበታተኑትንና ተስፋ በዚህ የመልሶ ማንሰራራት እንቅስቃሴ ምፅራፍ አሰር የባሀኢ እምነት የባሃኢ እምነት መነሾ እኤአ በ ዓም በፐርሺያ የዛሬዋ ኢራዝ በሺላ ሙሰሊሞች የተቀሰቀሰው የሀይማኖት ንቅናቄ ሲሆን የተመሰረተውም በወቅቱ ወጣኑ ለራናዊ ነጋዴ በነበረው ሰኢድ አሊ ሙሀመድ በ ነው ይህ ሰው በኋላ «ባብ» ወይም ቂበር የሚለውን ሰያሜ ያገኘው የሀይማኖቱ ቁንጮ ነው ባብ በመጀመሪያ ወደ ለሰራ ስምንት የሚጠጉ ደቀመዝሙራትን ያሰባሰበ ሲሆን የእርሱን ኣስተም ርር እንዲያሰፋፉ ወደ ተለያዩ የኢራን ክፍሎችና ጎረቤት አገሮች ልኳቸዋል እርሱም ወደ መካ አቅንቶ ነበር በወቅቱ የነበሩት የባብ ተከታዮች በሙሉ « ባቢ» የሚል ስያሜ ነበራቸው ሆኖም ባብ በመካ የሚለውን ለመስማትና ያን ያህልም ጆሮ ለመስጠት ሰላልፈቀዱ ሳይሳካለት ወደ ሺራዝሊራን ተመልሷል ኢራን እንደደረሰም የባቢዝም አመሰካስት እየሰረፀ በመሄዱ በቁጥጥር ሥር እንዲውልና በቤቱ ውስጥ ብቻ እንዲወሰን ደርጓል ነገር ግን ባቢዝም በመላ ኢራን ከመስፋፋቱም በላይ ታላላቅ የእስልምና ልሂቃን ሳይቀሩ በብዛት ወደዚህ አዲስ ሀይማኖት መትመም ጀመሩ ይሀ እንቅሰቃሴ በስፍተኛ ደረጃ ያሳሰበው የሊራን መንግስት ባብን ወደ እስር ቤት ያስገባው ሲሆን ተከታዮቹንም በተመሳሳይ መልኩ በቁጥጥር ስር ለማዋል ተንቀሳቅሷል በ ሊሌለ የኢራን መንግስት ባብን ለብቻው በተለየ ቦታ እንዲታሰር ያደረገ ሲሆን ባብም በዚሁ አመት ባያን የተባለውን አስተምህሮውንና ህግጋቱን የሚዘረዝር መፅሀፍ ለዘጋጅቶ ለተከታዮቹ አበርክቷል ምንም እንኳን የሊራን መንግስት ባብን በቁጥጥር ስር ያዋለው ቢሆንም ለሰተምህሮውና ተከታዮቹ ግን በከፍተኛ ፍጥነት መሰራጨት ቀጠሉ በመሆኑም ይሀንን የሀይማኖት እንቅስቃሴ ለማስቆም ብቸኛው አማራጭ ባብን በሞት መቅጣት መሆኑ በሊራን ባለስለጣናት አቋም ተይዞበት በዚሁ ስመት እንዲገደል ተደርጓል ባቢዎችም ዛክ ዳሰሳዘኃይማኖት የኢራን መንግስት ሰለባ ሆነው በተከታታይ አመታት ለ አስተምህሮና ባቢዝም የተዳከመ መሰለ በባፃ ወደፊት ነብይ ስለመምጣቱ ምስክር ይሆን ዘን ሀይማኖት ዝንድ መጥምቁ ዮዛንስ የኢየሱስ ያመሳስሉታል ግድያ ተዳርገዋል በቪሁም የባብ ኢ አማኞች ዘንድ ባብ « ሮ ዕፉጅ እና ድ ከፈጣሪ የተላከ ነውይህንንም በክርስትና ን መምጣት ከገለፀበት አኳኋን ጋር በእጅጉ ባሀኡላህና የባፃኢ እምነት መመስረት በሀኡላህ ታዋቂ የኢራን ደራሲ ልጅ ሲሆን ስሙም ሚርዛ ሁሴን አሊ ኑሪ ነው ባፃኡላህ የተወለደው ኢኤኢ በህዳር ሲሆን ወጣት እያለ የባብን አስተምህሮ በተመስጦና በከፍተኛ አድናቆት ይከታተል እንደነበር ይነገራል በቪሁ ምክንያት በኢራን መንግስት ወከባና እስራት ደርሶበት ነበር ቆይቶም ባሀኡላህ ወዴ ባግዳድ ኢራቅ የተሻገረ ሲሆን በዚያም የተበታተኑትንና ተስፋ ቢስ ሆነው የነበሩትን ባቢዎች ማሰባሰብ ቀጠለ በዚህ የመልሶ ማንሰራራት እንቅስቃሴ ስጋት የገባው የኢራን መንግስት በወቅቱ ባግዳድን ሲያስተዳድር ለነበረው የኦቶማን ኢምፓየር ጉዳን በጥብቅ እንዲከታተሉት አሳሰቦ ነበር በኋላም ባሀኩላህ ወደ ኦቶማን ኢምፓየር ዋና ከተማ ኢስታንቡል የተሸጋገረ ሲሆን የተለያዩ ፅሁፎችንም ያዘጋጅ ነበር በወቅቱ ያዘጋጃቸው የነበሩት ፅሁፎች ወደዚህች ዓለም «መሲህ የሚመጣ መሆኑን በእርግጠኝነት አመላካች ነበሩ ከነዚህም ውስጥ « ሕርታት በላምጎዕ ቦሚመረጠው ያሚቀኔ የሚለውና ሌሎችም በስፋት ይገኛሉ እነዚህን ፅሁፎች ባዘጋጀ በጥቂት ጊዜ ውስጥ በሚያዝያ ዓም ባሀኡላህ በባብ ቃል የተገባልኝ ነብይ እኔ ነኝ ሲል በዙሪያው ለተሰበሰቡት የባቢ ተከታዮች አወጀ ከሶስት ወር በኋላ ደግሞ በባብ የተነገረለት የተተነበየለትነመሆኑንና እና አዲስ ሀይማኖት ሊያስተዋውቅ የመጣ መሆኑን አሳወቀ በአጭር ጊዜ ውስጥም የእምነቱ እንቅስቃሴ እየሰፋ በመፄዱ እንደ ቀድሞው በአካባቢው ላይ ስጋት መደቀኑ አልቀረም በዘ ዓም ባሀኡላህና የቅርብ ተከታዮቹ ኢድሪን መጠበፎር የምትባውን ቦታ ለቀው እንዲፄዱ የታዘዙ ሲሆን በወቅቱ የእስር ከተማ ወደነበረችው አኮ ለኣ ታ ዛሬ አክር ለር እስራኤል ውስጥ የሚገኝ ቦታ ነው ባህኩላህ ተወስዩዋል ይ እያለ የእምነቱ ቅዱስ መፅሀፍ የሆነውን ኪታብ ኢአቅዳስኔ በዚሁ አ ከ ጸህ መጽፍ የነነቱን ዋና ዋና ህግጋት የያ ሲሆን ከዚህም ከ በዚኩላ ን ዳሰሳዘ ያ ጄም ፕ ፖርኤ ዳሰሳኃይማጥት ።

• N.B. This Summary is Very Experimental!! based on the following scripts from:
  • https://github.com/millzon/textSummarizer-am
  • https://github.com/icoxfog417/awesome-text-summarization#motivation